Docsity
Docsity

Prepara tus exámenes
Prepara tus exámenes

Prepara tus exámenes y mejora tus resultados gracias a la gran cantidad de recursos disponibles en Docsity


Consigue puntos base para descargar
Consigue puntos base para descargar

Gana puntos ayudando a otros estudiantes o consíguelos activando un Plan Premium


Orientación Universidad
Orientación Universidad

La familia y sus miembros, Monografías, Ensayos de Educación Física y Aprendizaje Motor

Información detallada sobre los miembros de la familia y el vocabulario relacionado en quechua. Incluye términos para referirse a diferentes parientes como padres, hijos, hermanos, abuelos, tíos, etc. También se explica el uso de diminutivos y la forma de expresar relaciones familiares. Además, se proporciona un listado de las partes del cuerpo humano con su denominación en quechua. El texto ofrece un valioso recurso para comprender la terminología y las formas de expresión utilizadas en el contexto de las relaciones familiares y el cuerpo humano en la cultura quechua.

Tipo: Monografías, Ensayos

2023/2024

Subido el 11/06/2024

1 / 27

Toggle sidebar

Esta página no es visible en la vista previa

¡No te pierdas las partes importantes!

bg1
YACHACHIQ: POMA RAMOS José
QUECHUA BÁSICO
AYLLUKUNA
LA FAMILIA
pf3
pf4
pf5
pf8
pf9
pfa
pfd
pfe
pff
pf12
pf13
pf14
pf15
pf16
pf17
pf18
pf19
pf1a
pf1b

Vista previa parcial del texto

¡Descarga La familia y sus miembros y más Monografías, Ensayos en PDF de Educación Física y Aprendizaje Motor solo en Docsity!

YACHACHIQ: POMA RAMOS José

QUECHUA BÁSICO

AYLLUKUNA

LA FAMILIA

Qayna punchawmi

wawqichaykunawan chakrapi papata

hallmachkarqaniku. Ferminchaqa

qunqayllamantam mancharisqa

qaparikun. Huk hatunkaray

hampatum ñawpaqninman

pawaykusqa. Ferminchaqa unaymi

waqakun, ichaqa allillamantam

upallarqun.

¿Imatataq warmakuna

chakrapi hallmachkasqaku?

¿Imaraykutaq Fermincha

mancharisqa qaparisqa?

MIEMBROS DE LA FAMILIA

Mamá : Mama Papá : Tayta Hijo : Qari Churi Hija : Ususi-warmi churi Marido : Qusa Esposa : Yana- warmiy Sobrina : Kuncha Hermano : wawqi Abuelo : Awkis Tía : ipa Madrina : Anchik mama Cuñado : Masa-y Cuñada : Llumchuy

AYLLUNCHIK = NUESTRA FAMILIA

MAMA

TAYTA

CHURI TAYTAKU

MAMAKU

WAWA

Llullu wawa bebé recién nacido wawa bebé warma Niño / niña

maqta joven qari hombre machu anciano

LLULLU WARMA WAWA^ WARMA

MAQTA QARI MACHU

taytaku abuelo warmakuna niños warmi warma Niña mujer

sipas señorita warmi mujer paya abuela

TAYTAKU WARMAKUNA WARMA

SIPAS WARMI PAYA

WAKIN AYLLUKUNA

Llullu wawa : recién nacido Wawa : bebé Warma/wambra : niño/niña Maqta/maqtillo : joven-adolescente Qari : hombre adulto Warmi : mujer adulta Machu tayta/taytaku : abuelo Paya mama :abuela, anciana Machuyaya : bisabuelo Payaq mama : bisabuela Sipas : señorita Pasña : mujer adolescente Paya/mamaku : anciana Qusay : esposo Warmiy : esposa Churi : hijo de un padre Qari wawa : hijo de una madre Warmi wawa : hija de una madre Wawqi : hermano de un varón Pani : hermana de un varón Turi :hermano de una mujer Ñaña : hermana de una mujer Piwi wawa : hijo primogénito Sullka : hijo menor Mamapa turin : tío (hermano de la madre) Taytapa turin : tío (hermano del padre) Ruku machu : anciano decrépito

AYLLUMANTA MUSUQ SIMIKUNA – VOCABULARIO DE LA FAMILIA

Ñaña Hermana^ entre^ mujeres^ ñuñupaqwa hijo/a último/a

Masa Yerno qusa marido/ esposo

Churipakuy hijo/a (fuera del matrimonio) quya esposa

Hanpullu bisnieto/ a maqta joven/ muchacho

Kuncha Sobrino/ a Pani/ pana hermana del varón

Llullu/ wawa bebé qari hombre/ varón

Mama mamá, señora, madre Aka-tiyuy tío

Churi hijo/a del padre sipas joven

Wisa/ awa mellizo/a paya vieja

Awicha/ mamaku abuela machu viejo

Awichu/ taytaku abuelo llumchuy nuera

Ayllupa sutikunawan rimaykunata qillqasun Escribamos palabras con sustantivos de la familia Taytaypa sutinmi Alejandro El nombre de mí papá es Alejandro Ñuqapa wawqiymi anchata maqawan. Ñuqapa sullkaymi mana taqsakuyta yachanchu. Qari paniyqa Lima llaqtapim yachan. Qariypa paninmi uyanta chuqawan. Churiypa pachayta mayllani Qusaymi llunpayta waqan papan wañukuptin Taytaymi karu llaqtapi llamkan Ñuñu paqwa ñañaymi kuyay warma. Ñuqapa sullka paniymi ica llaqtapi. Taytaymi llamkachkan Mi papá está trabajando

WARMI QARI

RUNAPA UNKUR

RAKINKUNA

LAS PARTES DEL

CUERPO HUMANO

1. UYA CARA

11. RAKA /

CHUPI

VAGINA

2. CHUKCHA CABELLO 12. CHAKA PIERNA

3. RIKRA HOMBRO 13. UMA CABEZA

4. KUCHUS CODO 14. ÑAWI OJO

5. MAKI MANO 15. KUNKA CUELLO

6. MUQU RODILLA 16. QASQU PECHO

7. SINQA NARIZ 17. MARQA BRAZO

8. SIMI BOCA 18. RUKA DEDO

9. ÑUÑU SENO 19. LANI PENE

10. PUPU OMBLIGO 20. CHAKI PIE

RUNAPA UNKUR RAKINKUNA

UNKURPA HUK RAKINKUNA OTRAS PARTES DEL CUERPO

QALLU LENGUA RUKANA DEDO ÑAWI RURUN PUPILA PATATATAY LATIR
WAQTAN COSTILLA SILLU UÑA CHUQÑI LAGAÑA TIKTIKSIRKA PULSO
QIRU TRONCO WICHUN MÚSCULO CHUQÑI ÑAWI LAGAÑOSO HAYAQIN BESÍCULA
YAWAR SANGRE CHAKISINQA ENPEINE WIQI LÁGRIMA ÑATIN ENTRAÑA
UKU ÓRGANO PANKU MUSLO ANTAYKIRU ENCIA ÑATI VISCERA
WASA URQUN COLUMNA WIQAW CINTURA SANQA PALADAR UQITI RECTO
ISPAY PURU VEJIGA CHAKI WIKSA PIERNA WILALI LECHE SAQRU ESQUELETO
ÑUPU BASO LLUSU PIEL PAKA PUBIS HANQARA CALAVERA
PAQACHI OVARIO AYCHA QARA PIEL TAMIN PLACENTA MAKA TULLU HÚMERO
MILLPUTI ESÓFAGO PUYWAN CORAZÓN KUKUY MENSTRUAR KARMIN OMÓPLATO
WASA ESPALDA SIRPI/SUPU BIGOTE WACHAKUY DAR A LUZ SIKI CHUPA COXIS
ÑATI PÁNCREA WAQU QUIJADA PAQARIY NACER CHAKA TULLU FÉMUR
WAWSA SEMEN KAKLLA PÓMULO SAMA ALIENTO WAMAN TULLU PERONE
LLULLUQ ÓVULO ÑAWI QARA PÁRPADOS SAMAY RESPIRAR KUYURPU ARTICULACIÓN

UNKURNINCHIK SUTIKUNAWAN RIMAYKUNATA QILLQAY

Wawqiy Tomas, llunpa llunpaytam kiruy nanawachkan Hermano^ Tomás mi muela^ me está^ doliendo^ demasiado

Ñañay kipchayniymi nanawachkan. Hermana me duele mi hígado Warmaytam anchata wasan nanachkan A mi niño le duele mucho la espalda Turiypa sinqanmanta yawar lluqsichkan De la nariz de mi hermano esta saliendo sangre Makiytam takakurquni. Yawarmi pawamuchkan Me chanque la mano. Me está saliendo sangre Wawqiypa chakinta allqu kanirqun/kachurqun. El pie de mi hermano lo mordió el perro Chaki tulluymi anchata nanakun El hueso de mi pie duele mucho Takillpayman kichka yaykurqun A mi talón entro la espina Sunquymi pasñamanta nanachkan Mi corazón duele por una muchacha Sunquymi punkirqun waqaptiy Mi corazón se hinchó por llorar

CONVERSEMOS SOBRE LAS PARTES DEL CUERPO HUMANO ¿Hayka makiyuqtaq kapunki/kanki? ¿Cuántas^ manos tienes? Ñuqaqa iskay makiyuqmi kapuni/kani Yo^ tengo^ dos manos ¿Chukchayki ima llimpitaq? ¿Qué^ color^ es^ tu^ cabello? Yana llimpim chukchayqa. Color negro es mi^ cabello. ¿Makichaykimanta hapiykimanchu? Te podría^ agarrar^ de tu^ manito? Manam, mamaymi qawamuwachkan No,^ me está^ viendo^ mi^ mamá. ¿Mamayki Ima niraqtaq? Cómo^ es^ tu^ mamá. Yana llikllayuq warmi, achka chukchayuq. Es de frondosa cabellera, mujer de manta negra. RUNAPA RAKIN UNKURNINKUNAMANTA RIMANAKUSUN

UYARIY ESCUCHA

SAPA KUTI RIMANAKUNA FRASES MÁS USUALES QIPAYTA RIMAY

HABLA
DESPUES DE MI
QIPAYTA
RIMAYCHIK
HABLEN DESPUES
UYARIY ESCUCHA UYARIYCHIK (I) ESCUCHEN DE MI
SAYARIY PONGASE DE PIE SAYARIYCHIK PONGANSE DE PIE TIYAY SIÉNTESE TIYAYCHIK SIÉNTENSE