Văn học là lĩnh vực của cái tôi, của cá tính. Mà cá tính là cái riêng, nổi trội để tạo ra tiếng nói
riêng, giọng điệu riêng. Nhưng phải là cá tính sáng tạo, tức là phải tạo ra cái mới, tiến bộ, phù hợp
với lý tưởng thẩm mỹ, mới mẻ, độc đáo. Người nghệ sĩ làm giàu cho xã hội không bằng số lượng
của cải vật chất mà bằng các giá trị tinh thần, làm mới các giá trị tinh thần.
- Năng khiếu sáng tạo phong phú cho người nghệ sĩ sự nhạy cảm, nhất là nhạy cảm trước những
biến động xã hội. Nhưng không phải ai cũng có một sức đề kháng, một "bộ lọc" tốt, nên có người
vô tình bị kẻ xấu lợi dụng mà trở thành cái loa tuyên truyền cho cái xấu, cái tiêu cực. Vì lợi ích
riêng mà có một vài tờ báo cho đăng quảng cáo thiếu chọn lựa, đăng tin bài thất thiệt mang tính
câu khách, giật gân, gây chú ý… Lại có một vài địa phương trao giải thưởng không căn cứ vào
chất lượng tác phẩm mà dựa vào sự quen biết, thân tình cá nhân…
- Xét về bản chất hình tượng thì sáng tạo ra tác phẩm là sáng tạo ra một "cuộc sống thứ hai" thoát
thai từ cuộc sống thực, nhưng chỉ là mô hình chứ không phải "chụp ảnh" từ đời sống thực. Có bao
nhiêu tác phẩm đích thực là có bấy nhiêu mô hình, có cái giống, có cái khác, lại có cái xa lạ, thậm
chí ngược với đời sống thực. Vì lẽ này mà tiếp nhận văn học nghệ thuật luôn là vấn đề phức tạp.
Có mô hình bị ngợi ca vô lối; có mô hình bị hiểu sai, có cái thì bị lợi dụng…
- Xét ở góc độ tiếp nhận thì văn học nghệ thuật là món ăn tinh thần không thể thiếu, nhưng trong
thời buổi tiếp biến văn hoá mạnh mẽ hiện nay thì có món ăn, vì nhiều lý do cả chủ quan lẫn khách
quan mà dễ bị/gây ngộ độc.X
- Trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, như đã nói, là lĩnh vực của cái tôi, của cá tính nên "chủ nghĩa
cá nhân" rất có điều kiện nảy nở. Có khi nó lại được nguỵ trang tinh vi dưới cái vỏ bọc "cá tính
sáng tạo" nên rất khó phát hiện. Đó là tình trạng chạy theo thị hiếu tầm thường của số ít cá nhân
nghệ sĩ và một bộ phận công chúng, nên bỏ qua đặc trưng cái đẹp mà đi vào mô tả những gì gần
với bản năng. Đó là "sáng tác" chạy theo số lượng; vì lợi nhuận chiều theo những tâm lý xã hội
nhất thời, tầm thường… Đó là sự a dua, nói theo những ý kiến trái chiều, nói ngược với những
quan điểm chính thống để được… chú ý…
Giải pháp:
- Cần quản lý tốt hơn việc sử dụng dịch vụ và thông tin trên Internet. Internet là một thành tựu của
nhân loại, nhưng cũng là con dao hai lưỡi, rất tiện dụng cho những ai làm chủ được nó, để tra
cứu, để tham khảo, để học tập… nhưng lại rất độc hại cho những ai bị nó biến thành nô lệ. Là trẻ
em tò mò đọc những trang độc hại về giới tính; là những sinh viên lười học vào mạng để copy tư
liệu làm luận văn; là công cụ lợi hại để kẻ xấu tung những thông tin sai lạc… Quản lý Internet để
ngăn chặn những luồng văn hoá phản nhân văn là vấn đề cực kỳ nan giải, không thể một sớm
một chiều và cần thiết phải được luật hoá hoặc thể chế hoá thành những quy định cụ thể.
- Tích cực đấu tranh hơn nữa với những biểu hiện lai căng, những sản phẩm độc hại, những hành
vi phản văn hoá, góp phần bảo vệ, giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp, bản sắc văn hoá dân
tộc và tính thống nhất trong đa dạng của văn hoá Việt Nam. Tiếp biến văn hoá là một khuynh
hướng không thể cưỡng lại.
- Tiếp biến bao giờ cũng có hai mặt, tiếp nhận cả mặt tích cực lẫn tiêu cực từ khắp nơi trên thế
giới. Điều quan trọng nhất là phải bồi dưỡng một bản lĩnh văn hóa cần thiết để chế ngự cái xấu
mà tiếp thu cái tốt. Hiện nay các khuynh hướng, các trào lưu sáng tác văn học nghệ thuật trên thế
giới hay có dở có đang từng bước ảnh hưởng tới nước ta.
- Tinh thần của triết học văn hóa đương đại lấy con người làm trung tâm, con người vừa là chủ
thể vừa là đối tượng thụ hưởng văn hóa. Các Mác từng nói về việc phải giáo dục âm nhạc cho
người thưởng thức âm nhạc, suy rộng ra là phải giáo dục văn hóa thì mới có con người văn hóa.
Nhà trường phổ thông cần quan tâm hơn nữa đến việc dạy người trước rồi mới dạy chữ.