-
Psychological Assessment of Children- Ability testing and
special populations module 1
(.., )
.... ,
Prepare for your exams
Study with the several resources on Docsity
Earn points to download
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Guidelines and tips
Prepare for your exams
Study with the several resources on Docsity
Earn points to download
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Community
Ask the community
Ask the community for help and clear up your study doubts
University Rankings
Discover the best universities in your country according to Docsity users
Free resources
Our save-the-student-ebooks!
Download our free guides on studying techniques, anxiety management strategies, and thesis advice from Docsity tutors
Historical Development and Nature of Psychological Assessment for Children, Lecture notes of Psychology
The historical development of psychological assessment with special reference to children, the definition and characteristics of psychological assessment, its uses and limitations, and the concept of psychological assessment in children with special reference to intelligence tests such as WISC-III and Malin’s Intelligence Scale for Indian Children. It also talks about tests for special population such as those with mental retardation, speech and language disorders, physical disabilities, and emotional disturbances.
What you will learn
- What are the intelligence tests for children and their characteristics?
- What is the historical development of psychological assessment for children?
- What is the definition and characteristics of psychological assessment?
- What is the concept of psychological assessment in children?
- What are the uses and limitations of psychological assessment?
Typology: Lecture notes
2021/2022
1 / 25
This page cannot be seen from the preview
Don't miss anything!
Related documents
Partial preview of the text
Download Historical Development and Nature of Psychological Assessment for Children and more Lecture notes Psychology in PDF only on Docsity!
Psychological Assessment of Children- Ability testing and
special populations module 1
जयेश गणेश शिशंदे (एम.ए., सेट) सहाय्यक प्र ाध्यापक एस.एन.डी.टी. महाविद्यालय , चच गेट
मुलांच्या मानसशास्त्रीय मूल्यमापनाचे स् रूप
Module I : Nature of Psychological Assessment of Children
- (^) मुलांच्या विशेष संदर्भाा" सह मनोैज्ञ ा विनक मूल्यमापनाचा ऐ वितहासिसक विकास
Historical development of psychological assessment with special reference to children
- मानसशास्त्रीय मूल्यमापनाची व्य ाख्या
Definition of Psychological assessment
- (^) मानसशास्त्रीय मूल्यमापनाची गुण ै सिशष्ट्ये
Characteristics of Psychological Assessment
- (^) मानसशास्त्रीय मूल्यमापनाचा उपयोग
Uses of Psychological Assessment
- मानसशास्त्रीय मूल्यमापनाच्या म या"दा
Limitations of Psychological Assessment
मुलांच्या विशेष
संदर्भाा" सह
मनोैज्ञ ा विनक
मूल्यमापनाचा
ऐवितहासिसक
विकास
मृतीकक्षा स् , ाVयपूत7 यांच्या चाचण्या शालेय
विद्य ा थाhसाठी तयार केल्या. यापैकी त् ाVयपूत7चाशैक्ष णिणक यशाशी खूप जळचा संबं: असल्याचे त् याला आढळले.
- इ. स. १९०५ साली अल्फ्रेड विबने ( मवितमंद मुलांचा अभ्यास करण्यासाठी शासनाकडून खास नेमण्यात आलेली व्यक्त ी ) आणिण सिथओडोर सायमन यांनी पॅरिरसच्या शाळांम :ील शाळकरी मुलांचे ग7करण करण्यासाठी तयार केलेली बु णि]मत्तेची चाचणी प्रका सिशत केली. विबने - सायमन बुणि]मत्ता चाचणीचा विकास मोठ्या प्र माणा र मुल्यांकनातील एक नीन युग सुरू करणारा म् हणून ओळखला जातो. कारण यात विनण"यन (judgement), आकलन (comprehension), युसिक्त ाद (reasoning), मानसिसक पातळी (mental level) यांचे मापन करता येऊ लागले.
मुलांच्या विशेष
संदर्भाा" सह
मनोैज्ञ ा विनक
मूल्यमापनाचा
ऐवितहासिसक
विकास
बु]ीगुणांक (Intelligence Quotient - IQ) ही संज्ञा स "प्र थम ापरण्यात आली.
- (^) रॉबट" यकsस आणिण आथ"र ओदिटस यांच्या सहकाया"तून पविहयाल् महायु ]ात सैविनकांच्या विनडीसाठी सामुविहक चाचणी तयार करण्यात आली.
- ेश्ल र यांनी १९४९ साली Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC) प्रका सिशत केली.
- (^) कौफमन यांनी १९८३ साली Kaufman Assessment Battery for Children (K-ABC) प्रका सिशत केली.
- (^) शाळा महावि द्यालयीन बु णि]मत्तेचे महत्त् लक्षात घेऊन – Scholastic Aptitude Test (SAT), School and College Ability Test (SCAT), Selective Service College Qualification Test (SSCQT) या सामुविहक चाचण्या तयार करण्यात आल्या.
मानसशास्त्रीय
चाचणी
(Psychologic
al Testing):
यात प्रश्न ांची मा ज् सिलका असते ( यालाज् Items / Propositions / Statements हणतात म् ) जे एखाद्या व्यक्त ीच्या व्य सिक्त मत्त् ाच्या काही पैलूंचे मूल्यांकन करतात आ णिण याचे त् गुण आ णिण श्रेणींमध्ये ण"न करतात.
- (^) स्क्विVल विनकल , शैक्ष णिणक , संस्थात्मक , लष्करी अशा विवि: क्षेत्रात चाचण्या ापरल्या जातात.
- मानसशास्त्रीय चाचण्या ह्य ा विनरीक्षणात्मक त"नुकीबाबत आणिण जीनातील काही महत्त् ाच्या प्रश्नांबाबतची उत्तरे देतात. मॅलोनी आणिण ॉड" ( १९७६ ) यांच्याद्वारे प रिरर्भा ाविषत केल्याप्रमाणे , " ही मानसशास्त्रीय चाचण्यांचे व्य स्थ ापन , गुणांकन आणिण अथ" लाण्याची प्र विया आहे ". यामध्ये , Vलायंट बिकंा विषयाबद्दलचे विनण"य आणिण अंदाज पूण"पणे चाचणी गुणांकाच्या आ :ारे केले जातात.
- (^) मानसशास्त्रीय चाचणीचे उ दिद्द ष्ट काही मनो ैज्ञ ा विनक गुण:म" बिकंा गुण:माhचे परिरमाण मोजण्यासाठी मया"दिदत आहे.
मानसशास्त्रीय
मूल्यमापन
(Psychologic
al
Assesment):
• प्र सिशणिक्ष त परीक्षकाद्वारे Vलायंट बिकंा चाचणी
संख्यात्मक विनदyशांकांच्या कैक पलीकडे असते आणिण विचारपूण" , समस्या विनराकरणाच्या प्र वियेच्या समृ ] र्भा ागाचा त् यात अ सि:क समाेश असतो.
- मानसशास्त्रीय मूल्यमापन हे मान्य करते की चाचण्या हे व्य ा सामियक मूल्यांकनक याhत् द्वारे Vलायंटच्या त"नाचे मोजमाप करण्यासाठी ापरलेले एक प्र कारचे सा :न आहे , परंतु मानसशास्त्रीय मूल्यमापन हे अ थ"पूण" मूल्यांकनाची गुरु विकली म् हणून पल् विहले जाते.
- (^) अनेक ‘मूल्यमापन’ (assessment) संदर्भा ाh मध्ये , ‘ मूल्यांकन’ (Testing) हा शब्द सु]ा त् याच अ था"ने ापरला गेला आहे.
- (^) ै :ता / यथाथ"ता (Validity) – मानसशास्त्रीय चाचणी ापरताना ज् या हेतूसाठी तयार करण्यात आली आहे तो हेतू चाचणी ापरताना साध्य होत असेल तर ती चाचणी ै : अथा यथाथ" आहे असे गृहीत :रले जाते. उदाहरणाथ" , बुणि]मत्ता चाचणी , ही जोपयhत बुणि]मत्तेचे मोजमाप करत आहे त् या म या"देपयhत ती ै : असते.
- विश्व सनीयता (Reliability) – जेव्हा एखाद्या व्यक्त ीची विवि: परिरस्क्विस्थ तीत ारंार चाचणी केली जाते तेव्हा त् याचे मूल्यमापन करण्यासाठी ापरण्यात आलेली चाचणी ही जर प्रत् येक विनकालात समान परिरणाम दश"त असेल तर ती चाचणी विश्वसनीय आहे असे गृहीत :रले जाते.
- (^) मानदंड (Norms) – चाचणी तयार करत असताना सरासरी प्र ा वितविनसि:क नमुन्यांच्या (representative sample) मिमळालेल्या प्र वितसादांचे हे त"णुकीचे आदश" गुण (standard score) असतात. हे गुण एका विसिशष्ट पैलूमध्ये विसिशष्ट नमुन्याच्या सरासरी मानकांचे सिचत्र द श"तात.
- (^) तुस् विनष्ठता (Objectivity) – चाचणी ही क्ष मता , कौशल्य , ज्ञान गुण यांचे मूल्यमापन करण्याच्या व्य सिक्त विनष्ठ मतांपासून मुक्त असा ी. अन्यथा विनकालातून सत्यतेचे ैज्ञ ा विनक प्र माण प्र ाप्त होणार नाही.
- (^) व्य हाय"ता (Practicability) – चाचणी ेळेत पूण" करता येणे आश् यक आहे , चाचणी खूप दीघ" असि:क प्रश्न ांची आणिण उत्तर देण्यास अथ ा गुण मिमळण् यास कठीण जाईल अशी नसा ी.
- (^) चाचण्यांच्या विन मंर्मि ती मागचा इवितहास पाहताना समजले विक मवितमंदत्त् मोजणे हा चाचण्यांचा प विहला उपयोग आहे.
- (^) नंतर व्य ाक्ती र्भा ेद या नव्या मुद्द्याला महत्त् आले. दोन व्यक्त ी एकसारख्या नसतात याबाबत मापन करण्यासाठी चाचण्या तयार होऊ लागल्या.
- (^) व्यक्तीचे बु णि]मापन करणे – मवितमंदत्त् असो ा नसो , बु]ी स"सामान्य आहे विक असामान्य हे पाहण्यासाठी कोणत्या इतर पैलूंमध्ये गती , सक्षमता दाख विते हे पाहण्यासाठी चाचण्या तयार होऊ लागल्या.
- (^) अणिर्भा रुची , अणिर्भा क्षमता , अणिर्भा ृत्ती या विवि: गुणांचा मापन करण्यासाठी चाचण्या तयार होऊ लागल्या.
- (^) व्य सिक्त मत्त् ाचे मापन करणार् या चाचण्या व्यक्त ीच्या गुण ै सिश ष्ट्यांचे मापन करण्यासाठी तयार होऊ लागल्या.
- शैक्ष णिणक , व्या समियक , ैद्य कीय , ै ाविहक , विकृती , संशो:न अशा विवि: क्षेत्रांमध्ये चाचण्यांचा उपयोग करून मूल्यमापन केले जाते.
3. मनोैज्ञ ा विनक चाचण्यांबद्दल Vलायंटचा नकारात्मक दृष्ट ीकोन चाचणी सोड ण्याची प्रे रणा
अथा"ज"न (interpretation) करून घेतल्या जातात.
मुलांसाठी क्ष मता चाचणी : ैयसिक्त क चाचण्या
Module II : Ability Testing for Children : Individual Tests
- (^) बुणि]मत्ता चाचण्यांचे स् रू प , व्याख्या
Nature of Intelligence Tests, definition
- (^) र चीेश्ल वितसरी बुणि]मत्ता चाचणी
WISC-III
- मसिलनची र्भा ारतीय मुलांसाठीची बुणि]मत्ता चाचणी
Malin’s Intelligence Scale for Indian Children
- र्भा ादिटया यांचा बुणि]मत्तेचा कृती चाचणी संच
Bhatia’s Battery of Performance test of Intelligence
Module IV : Tests for Special Population
- (^) विशेष लोकसंख्या म् हणजे काय?
What is special Population
- (^) विशेष लोकसंख्येसाठी चाचण्या
Tests for special population
- विकासात्मक चाचणी : गेसेल डेव्हलपमेंटल शेड्यूल , बेली स् केल ऑफ इन्फंट डेव्हलपमेंट
Developmental Scales : Gessell Developmental Schedule , Bayley Scales of Infant Development
- (^) सामाब्दि ज क विकास : विनलँडची सामाब्दि ज क परिरपVता चाचणी
Social Development : Vineland’s Social Maturity Scale
- अनुकूली त"णूक चाचणी
Adaptive Behaviour Scale
विशेष लोकसंख्या म् हणजे काय?
What is special Population
- मागील प्र करणांमध्ये पुनरा लोकन केलेल्या ैयक्ति( क आणिण गट चाचण्या सामान्य किकं ा साधारण-सामान्य क्ष मता असलेल्या व्य (ीं साठी योग्य आहेत ज् यांचे बोलणे , ऐकणे, ी दृष्ट , हालचाल आणिण सामान्य बौ द्धि> क क्ष मता आहे. तथाविप, येक परीक्षा प्रत् थA शारीरिरक आणिण मानक्ति स क क्षमतेच्या सामान्य स्पेक्ट्र ममध्ये येत नाही.
- (^) अपरिरपक् य, शारीरिरक अपंगत् , भाषेची कमजोरी किकंा कमी झालेली बु>ी या कारणांमुळे लोकसंख्येचा मोठा भाग पारंपा रिरक चाचण्या आणिण प्र विMयांच्या आ ाक्याबाहेर जातो. अभ कं आणिण अगदी लहान मुलांना त् यांच्या संप्रेषणाच्या म या दिदत क्ष मतेमुळे विनणिOतपणे मूल्यांकनासाठी अपादात्मक दृ ष्टिष्ट कोनाची आश्यकता असते.
- (^) अभ क आणिण प्रीस्कूल मुल्यांकन मध्ये , आपण अभ क आणिण लकर बालपण मूल्यमापन यंत्रांच्या स् रू पाचे आ णिण ापराचे पुनरालोकन करतो आणिण नंतर या चाचण्यांशी संबं ष्टिध त मूलभूत प्रश्न ाची चौकशी करतो , मुलांच्या जी नाच्या सुरु ातीच्या चाचणीची व्य ा हारिरक उपयोविगता काय आहे? विशेषतः, लहान मुलांकडून प्र ाप्त झालेल्या चाचणी प रिरणामांसाठी कोणतीही पू सूचना ैधता आहे का? जर अगदी तरुण परीक्षा थ[साठी साधने नंतरच्या आयुष्यात महत्त् ाच्या विनकालांचा अंदाज लात नसतील, तर त् यांचा ापर करणे विनरथ क आणिण कदाक्तिच त दिदशाभूल करणारी ाटेल. आपण या गोंधळाचे काही तपशील ार परीक्षण करतो. शेटी, शाळेच्या तयारीसाठी प्र ी - स्कूल चाचणी - स् Mीकिनंगच्या महत्त् ाच्या अनुप्रयोगाच्या च च`सह आपण विषय संपतो.
- अपंगत् असलेल्या व्य (ींची चाचणी करणे , आपण विशेष गरजा असलेल्या व्य (ींच्या मूल्यांकनासाठी आ श्यक असलेल्या विविध चाचण्यांची छाननी करतो. या विशेष गरजांमध्ये भाषा , श्र ण आणिण दृष्टीदोष यासह विस्तृत स्पेक्ट्र म समा विष्ट आहे. अथा त, विकासात्मक अपंग व्य (ीं ना देखील मूल्यांकनासाठी विशेष दृष्ट ीकोन आ श् यक आहे.
- (^) एका अंदाजानुसार, सुमारे 7.5 दशलक्ष यूएस नाग रिरक बौद्धि> क अपंगत् असलेले आहेत आणिण 10 पैकी 1 कुटुंब या काया मक कमजोरीमुळेत् थेट प्र भा वित होते (ग्रॉसमन , रिरचडg स, अँग्लिग्ल न आणिण हटसन, 2000)
विशेष लोकसंख्येसाठी चाचण्या
Tests for special population
1. नजात आणिण प्रीस्कूल चाचणी –
- लहान मुलांसाठी आणिण प्रीस्कूल मुलांसाठी विडझाइन केलेल्या स चाचण्यांना ै यक्ति( क प्र शासनाची आ श् यकता असते. काही बालाडीतील मुलांची प्र ाथ ष्टिम क इयत्तांसाठी तयार केलेल्या चाचण्यांच्या प्र कारांसह लहान गटांमध्ये चाचणी केली जाऊ शकते. तथाविप, स साधारणपणे, मूल शालेय यात येईपयत गट चाचण्या लागू होत नाहीत. सहा षाखालील मुलांसाठी बहुतेक चाचण्या एकतर कामविगरी किकं ा तोंडी चाचण्या असतात. काहींमध्ये कागद आ णिण पेग्लिन्स लच् या अशा सामान्य चाचण्या समावि ष्टआहे त.
- (^) आयुष्याची प विहली पाच ष` क्तिश शु कालाधी आणिण प्रीस्कूल काला धीमध्ये विभागण्याची प्र था आहे. पविहला जन्मापासून ते अंदाजे 18 मविहयान् पयत. दुसरा 18 ते 60 मविहयांपन् यत. चाचणी प्र शासनाच्या दृ ष्टिष्ट कोनातून, हे लक्षात घेतले पा विहजे की बाळाला झोपताना, एखाद्या व्य (ीच्या मांडी र आधार ठेताना किकं ा अन्यथा धरून ठे ताना चाचणी करणे आश् यक आहे , जसे की या प्रकरणामध्ये नंतर स्पष्ट केले आहे की चाचणी सूचना देण्यासाठी भाषणाचा फारसा उपयोग होत नाही. मुलाची तेव्हा भाषा विकक्ति स त होत असते.
- (^) अनेक चाचण्या सेन्सरी - मोटर डेव्हलपमेंटशी संबं ष्टिध त असतात, जसे की बाळाच्या वितच् या किकं ा त् याचे डोके उचलण्याची क्ष मता द श ते. ळा, स्तूंप यत पोहोचा आणिण पकडा आणिण डोळ्यांनी हलणाऱ्या स् तूचे अनुसरण करा. दुसरीकडे , प्रीस्कूल मूल चालू शकते , टेबलर बसू शकते, चाचणी स् तू हाताळण्यासाठी वितचे किकं ा त् याचे हात ापरू शकते आ णिण भाषेद्वारे सं ाद साधू शकते. प्रीस्कूल स् तरा र, मूल देखील एक व्य (ी म् हणून परीक्षकांना अ ष्टिध क प्र वितसाद देते, तर लहान मुलांसाठी परीक्षक प्र ामुख्याने उत्तेजक स् तू प्र दान करण्याचे साधन म्हणून काम करतात. प्रीस्कूल चाचणी ही एक अ ष्टिध क उच्च पारस्प रिरक प्र विMया आहे जी चाचणी परिरस्थि तीद्वारे सादर केलेल्या संधी आ णिण अडचणी दोन्ही ाढते.
- (^) मुलांच्या मूल्यांकनामध्ये मुलाच्या ातारणाचे स् रू प लक्षात घेण्याची गरज ाढली आहे. हे पया रणीय अणिभमुखता या प्र करणामध्ये चचा केलेल्या काही साधनांमध्ये दिदसून येते. बालपण आणिण बालपणासाठी विडझाइन केलेले आणिण विविध दृ ष्टिष्ट कोनांचे प्र वितविनष्टि ध त् करणारे ठराविक स् केल या विभागात विचारात घेतले आहेत. ेश्ल र प्र ीस्कूल आ णिण इंटेक्ति ल जन्सचे प्र ाथ ष्टिम क स् केल - सुधारिरत देखील या श्रे णीतील े स्ॅ े ुं ॅ ेें ॅ ेंक्ति क्ति स्े प्रच् ण्ध्े
विशेष लोकसंख्येसाठी चाचण्या
Tests for special population
- (^) बेली स् केल ऑफ इन्फंट डेव्हलपमेंट : नजात विकासाची बेली स् केल , आता त् याच्या दु स ऱ् या आृत्तीत (बेली-11-बेली,
- (^) ाढीचा अभ्यास. बेली-इल स् केल 1 मविहना ते 31½ ष` योगटातील मुलांच्या विकास स्थि तीचे मूल्यांकन करण्यासाठी
आकलनीय तीक्ष्णता , स्मृती , क्तिश क्षण यासारख्या का याचे नमुने देते. समस्या सोड णे, स् रीकरण(vocalization),
- (^) क्तिश शुच्या लोकोमोटर आ णिण मॅविनपुलेटरी स् तर , मुलाच्या प या रणाशी संाद साधण्यात आ णिण यामुळे त् वितच् या किकंा त् याच्या