Download LEARN ABOUT MACROECONOMICS CHAPTER 3 and more Lecture notes Economics in PDF only on Docsity!
CHƯƠNG
LÝ THUYẾT LỰ CHỌN
CỦ NGƯỜI TIÊU DÙNG
Giảng viên: Ths. Đoàn Thị Hường
Trường Đại Học Giao Thông Vận Tải Tp.HCM
Khoa Kinh tế Vận Tải
MỤC TIÊU CHƯƠNG LÝ THUYẾT LỰ CHỌN CỦ NGƯỜI TIÊU
DÙNG
Nghiên
cứu,
phân tích
hành vi
hợp lý
của
người
tiêu dùng
Nguyên tắc lựa chọn phương án tiêu dùng tối ưu
Xây dựng đường cầu cá nhân
Xây dựng đường cầu thị trường
Tối đa hoá hữu dụng / Trạng thái cân bằng trong tiêu dùng
Thuyết hữu dụng
Trường phái cổ điển
Phương pháp hình học
Trường phái tân cổ điển
CHƯƠNG 3: LÝ THUYẾT LỰ CHỌN CỦ NGƯỜI TIÊU DÙNG
1. THUYẾT HỮU DỤNG
2. NGUYÊN TẮC TỐI ĐA HOÁ HỮU DỤNG
3. PHÂN TÍCH CÂN BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG HÌNH HỌC
4. CÁC VẤN ĐỀ KHÁC
I. PH N TÍCH C N BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG THUYẾT HỮU DỤNG
1. CÁC GIẢ ĐỊNH
2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
3. HỮU DỤNG BIÊN [MU]
4. QUY LUẬT HỮU DỤNG BIÊN GIẢM DẦN
5. MỐI QUAN HỆ GIỮA HỮU DỤNG BIÊN [MU] VÀ TỔNG HỮU DỤNG [TU]
I. PH N TÍCH C N BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG THUYẾT HỮU DỤNG
1. CÁC GIẢ ĐỊNH
Mức thoã mãn khi tiêu dùng sản phẩm: có thể định lượng
và đo lường được, gọi là đơn vị hữu dụng [U] [Utility]
Tất cả các sản phẩm đều có thể chia nhỏ
Người tiêu dùng luôn có sự lựa chọn hợp lý
I. PH N TÍCH C N BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG THUYẾT HỮU DỤNG
2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
❖H u d ng (U - Utility):
Lợi ích là 1 khái niệm trừu tượng trong kinh tế học Nó dung để chỉ sự thích thú, sự thoã mãn hay sự có ích chủ quan mà người tiêu dùng nhận được khi tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ.
❖T ng h u d ng (TU-Total Utility) L to n b s th a m n nhu c u c a con ng i khi ti u d ng m t s l ng h ng h a v d ch v trong mỗi đơn v thời gian
- Mang tính ch quan [sở thích mỗi người không giống nhau]
- Phụ thu c số l ợng sp sử dụng, ti u thụ c ng nhiều sp thì TU c ng tăng, đến khi đạt TU (^) max thì TU có thể không đổi hoặc giảm.
I. PH N TÍCH C N BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG THUYẾT HỮU DỤNG
3. HỮU DỤNG BIÊN [MU]
H u d ng bi n (MU – Marginal Utility): L m c đ th a m n tăng th m khi ng ời ti u d ng sử dụng th m m t đơn v h ng h a v d ch v . [điều kiện: các yếu t khác không đổi]
Nếu các đơn vị sản phẩm là rời rạc thì MU = TU (^) Q – TU (^) Q-
Nếu các đơn vị sản phẩm là liên tục, dạng hàm số liên tục thì
MU X =
Δ Δ ^ ➔^ khi^ ∆QX = 0 thì MUX = TU’^ X
Hay MU là đạo hàm bậc 1 của hàm TU
= (^) ay đổi về lượng àng oá ay đổi ổng lợi íc
Sự hài lòng giảm dần khi ↑ X
Quyết định tiêu dùng khi có 02 hàng hoá trong rổ hàng
Loại sp giờ hữu
dụng
MU
Giá mua P
đvt: 1000đ
Bánh chưng 5 50
Bánh bao 3 25
MU / P
NTD chọn mua bánh nào?
Mức giá NTD trả cho 1 giờ hữu dụng của bánh là bao nhiêu?
Lợi ích NTD nhận được cho 1 đồng ta bỏ ra là bao nhiêu?
➔NTD sẽ chọn phương án nào có lợi ích cao nhất
➔NTD tiến hành so sánh lợi ích nhận được với giá tiền bỏ ra:
NTD chọn bánh bao vì:
(^) BB P (^) BB
(^) BC P (^) BC
NTD tiếp tục chọn bánh bao cho đến khi
(^) BB P (^) BB
(^) BC P (^) BC
thì sẽ chuyển sang chọn bánh chưng
Và lợi ích của NTD sẽ tối đa khi
(^) BB
P BB^ =^
(^) BC P (^) BC
lúc này mua bánh bao và bánh chưng đề có lợi ích
như nhau
.II. NGUYÊN TẮC TỐI Đ HO HỮU DỤNG
2. NGUYÊN TẮC TỐI ĐA HOÁ HỮU DỤNG
TU (^) max = 136 + 83 = 223
(^) x (^) y
P (^) x P (^) y
2 1
.II. NGUYÊN TẮC TỐI Đ HO HỮU DỤNG
2. NGUYÊN TẮC TỐI ĐA HOÁ HỮU DỤNG .III. SỰ HÌNH TH NH ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG
1. SỰ HÌNH THÀNH ĐƯỜNG CẦU CÁ NHÂN - SẢN PHẨM X
2. SỰ HÌNH THÀNH ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG - SẢN PHẨM X
26
Đồ thị minh họa cầu cá nhân và cầu thị trường
Đ dốc c a đường c u th trường thường
tho i h n đường c u cá nhân.
P = -20q i + 500
P = -20q (^) i + 500
qi = -P/20 + 25
P = a.q i + b
P = (a/N) q i + b
B. PH N TÍCH C N BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG HÌNH HỌC
1. BA GIẢ THUYẾT CƠ BẢN VỀ SỞ THÍCH CỦA NTD
2. ĐƯỜNG ĐẲNG ÍCH – ĐƯỜNG BÀNG QUANG [U]
3. ĐƯỜNG NGÂN SÁCH
B. PH N TÍCH C N BẰNG TIÊU DÙNG BẰNG HÌNH HỌC
1. BA GIẢ THUYẾT CƠ BẢN VỀ SỞ THÍCH CỦA NTD
NTD so sánh, sắp xếp thứ tự TU từ cao đến thấp, TUA > TU (^) B => chọn A
TUA > TU B
TU B > TU C
=> TUA > TU C
Đ ng đ ng ch (B ng quan) Kh i ni m: Biểu th c c k t hợp ti u d ng h ng h a đem lại c ng m t m c th a m n cho người ti u d ng.
Đặc điểm:
- Dốc xuống về bên phải
- Không cắt nhau
- Lối về gốc O
- Độ dốc âm và giảm dần
Tỷ l thay th c n bi n (MRSX/Y) Marginal rate of substitution
L s đơn v h ng hoá Y c n gi m đi khi t ng ti u d ng m t đơn v h ng h a X đ l i ch không thay đổi
Độ dốc âm và giảm dần là do quy luật hữu dụng biên giảm dần MRS là độ dốc đường đẳng ích
QY ↓ Y↓
QX ↑ X ↑
Để TU không đổi
∆TU↓ = ∆Y. MU Y
∆TU↑ = ∆X . MU X
Để TU không thay đổi thì ∆TU↓ + ∆TU↑ = 0 Hay ∆Y. MU (^) Y + ∆X. MU (^) X = 0
Các dạng đặc biệt của đường đẳng ích
Ví dụ: 2 sản phẩm: X: cá Y: thịt
➔ 2 sản phẩm bổ sung
➔khi sử dụng x 1 đơn vị cá thì phải sử dụng kèm theo 1 đơn vị thịt y 1 mới tạo ra sự thoã mãn cần thiết U (^1)
➔Nếu giảm lượng thịt xuống y’ thì phải tăng lượng cá lên x’ để lợi ích, sự thoả mãn U không thay đổi
➔Nếu giảm lượng thịt xuống y 3 thì số lượng cá tăng tuỳ thích, không giới hạn, đều đạt mức U
3. Đ ng ng n s ch (Budget line)
X
I
Đường ngân sách:
Đặc điểm:
- Dốc xuống về bên phải
- Độ dốc của đường ngân sách là tỷ ἀ^ giá^ giữa^2 sản phẩm^ [Px/Py]
Sự dịch chuyển đường ngân sách: B.II. NGUYÊN TẮC TỐI Đ HO HỮU DỤNG
Mức thoã mãn U 0 < U (^1)
Phối hợp tối ưu với 1 đường ngân sách là
tiếp điểm [E] của đường ngân sách với
đường đẳng ích, tại E độ dốc của 2 đường
bằng nhau
Phối hợp tối ưu tại E,
NTD sẽ mua X 1 sp X và Y 1 sp Y
để đạt mức thoã mãn tối đa là U 1
Giải pháp góc
Ví dụ:
nước ngọt hiệu X
nước ngọt hiệu Y
NTD chỉ mua X, không mua Y
NTD chỉ thích X, không thích Y
Phương án tiêu dùng tối ưu trong giải pháp góc không thoã mãn điều kiện tỷ lệ thay thế biên bằng tỷ lệ giá của 2 sản phẩm
Ví dụ: nước ngọt hiệu X nước ngọt hiệu Y NTD ưa thích X, Y như nhau, ➔X hoàn toàn thay thế cho Y theo tỷ lệ 1: Px = 5. Py = 6. I = 60. Đường ngân sách: I : 5X + 6Y = 60
➔ Để đạt lợi ích, hữu dụng tối đa ➔ NTD sẽ chọn mua 12 X và không mua Y
Nhắc lại về độ co giãn của cầu
Giá hàng hoá
* Liên quan
* Thay thế
* Bổ sung
Dân số
Thu nhập
Thị hiếu
...
cầu
NTD sẽ mua nhiều hàng hoá nếu P thấp hơn, hoặc khi giá sp thay thế cao hơn, hoặc khi thu nhập tăng,...
Độ co dãn của cầu sẽ định lượng các các nhân tố ảnh hưởng đến cầu như giá, thu nhập, thị hiếu, dân số,.... trong điều kiện các yếu tố khác không thay đổi
Độ co giãn của cầu là tỷ số % thay đổi lượng cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cầu [các yêu tố khác không thay đổi]
ĐƯỜNG CẦU C NH N
GIÁ P TRÀ Đ
LƯỢNG Q TRÀ Đ
Ly đầu tiên ➔ rất ngon ➔ NTD sẵn lòng trả giá cao để có sự hài lòng này P = 600 đ/ly
Đến Ly thứ 4, đã đủ NTD không thể ăn ly thứ 5 vì đã thấy khó chịu
➔Đường cầu của NTD tăng khi lợi ích tăng MU ↑, P ↑ ➔Sử d ng gi P để đo lợi ích bi n MU c a NTD P = MU ➔Dạng đường c u D v đường MU giống nhau, dốc xuống ➔Đường MU cũng l đường c u D c a NTD
Ly thứ hai ➔ cũng còn ngon, nhưng không bằng ly thứ nhất ➔ NTD sẵn lòng trả giá cao nhưng không bằng số tiền bỏ ra mua ly thứ nhất để có sự hài lòng này P = 500 đ/ly
P
Q
P = MU
P = MU= P = MU =
P = MU= 600 500
200
300
400
1 2 3 4 5
Đường cầu cá nhân sp X đường Lợi ích biên MU
CS
Co giãn Trạng thái co giãn c a EDX
Px ↑
|EDx| > 1 Nhi u chi ti u cho X gi m TR (^) x ↓, thu nhập không đổi => TRY ↑ => Y ↑ |EDx| < 1 ít chi ti u cho X tăng, TR (^) x ↑, thu nhập không đổi => TR (^) Y ↓ => Y ↓
|E (^) D| = 1 Đ n v TR (^) x và TRY không đổi , thu nhập không đổi => Qx giảm, Y không đổi
B.III. SỰ HÌNH THÀNH ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG ĐỐI VỚI SẢN PHẨM X
B.IV. C C VẤN ĐỀ KH C
NTD có I 1 để mua 2 sp X và Y Có giá là Px và Py Đường ngân sách MN Đường đẳng ích U (^) 1 E [X 1 , Y 1 ]
I ↑ = I (^2) PX và PY không thay đổi Đường ngân sách mới M’N’ F [X 2 , Y 2 ]
Nối các điểm E và F ta được đường tiêu dùng theo thu nhập
Lúc đầu tăng tỷ lệ ít hơn thu nhập Tăng đến I 2 Lương sp đã đáp ứng đủ Cầu sp không đổi dù I tăng => dốc đứng tại I 2 trở lên
Các sp thiết yếu đã đáp ứng đầy đủ, phần I tăng thêm mua sp cc Cầu sp cao cấp đồng biến với I Tăng với tỷ lệ lớn hơn so với tỷ lệ tăng I => độ dốc dương, giảm dần
Cầu sp cấp thấp nghịch biến với I I tăng thì giảm tiêu dung sp cấp thấp ➔ độ đốc âm
Giả định X, Y là sp thông thường Đường ngân sách MN Phối hợp tối ưu tại E [x 1 , y 1 ] Đạt mức thoã mãn U 1 P ↑ từ Px 1 => Px 2 ; P (^) Y không đổi Đường ngân sách MH Phối hợp tối ưu tại F [x 2 , y 2 ] Đạt mức thoã mãn U 0
➔ X ↓ X 1 => X (^2)
Đo lường tác động thay thế Þ Loại trừ tác động thu nhập = ↑I = ∆ I Þ M’H’ song song MH Þ M’H’ tiếp xúc U 1 [giữ mức thoã mãn không đổi] tại G[x’, y’]
- Tác động thay thế mang dấu âm sự tăng giá P ↑ => giảm lượng cầu sp ↓, và ngược lại Trong điều kiện mức thoã mãn không đổi
Đường ngân sách thực tế MH, F [x 2 , y 2 ] Þ Tác động thu nhập là đoạn x’x (^2) Þ Giảm mức thoả mãn từ U1 ➔ U (^0)
ĐƯỜNG CẦU C NH N
GI P TR Đ
LƯỢNG Q TRÀ Đ
Ly đầu tiên ➔ rất ngon ➔ NTD sẵn lòng trả giá cao để có sự hài lòng này P = 600 đ/ly
Đến Ly thứ 4, đã đủ NTD không thể ăn ly thứ 5 vì đã thấy khó chịu
➔Đường cầu của NTD tăng khi lợi ích tăng MU ↑, P ↑ ➔Sử d ng gi P để đo lợi ích bi n MU c a NTD P = MU ➔Dạng đường c u D v đường MU giống nhau, dốc xuống ➔Đường MU cũng l đường c u D c a NTD
Ly thứ hai ➔ cũng còn ngon, nhưng không bằng ly thứ nhất ➔ NTD sẵn lòng trả giá cao nhưng không bằng số tiền bỏ ra mua ly thứ nhất để có sự hài lòng này P = 500 đ/ly
P
Q
P = MU
P = MU= P = MU =
P = MU= 600 500
200
300
400
1 2 3 4 5
Đường cầu cá nhân sp X đường Lợi ích biên MU
CS
Bài tập về sự lựa chọn của người tiêu dùng
Bài 12: Cho biết : I = 1.200USD
P X =100USD/SP
P Y = 300USD/SP
TU X = -1/3X² +10X
TUY = -1/2Y² +20Y
1/Tìm phương án tiêu dùng tối ưu và tổng hữu dụng đạt được.
2/Xác định phương trình đường ngân sách vẽ đồ thị
3/ Tính tỷ lệ thay thế biên của X cho Y (MRS XY )
4/Nếu giá hàng hóa Y tăng lên là 400, các yếu tố khác không đổi, thì đường
ngân sách thay đổi như thế nào, xác định PATDTU mới. Xác định hàm
số cầu và đường cầu cá nhân đối với Y
5/ Giả sử thu nhập của người tiêu dùng tăng thêm 1200USD các yếu tố
khác không đổi. Khi đó đường ngân sách sẽ như thế nào? Xác định
phương án tiêu dùng tối ưu (PATDTƯ) mới
SV làm bài – 11 giờ nộp – sửa bài
QX TU X QY TU Y
Bài 13
• I = 30USD
• P X = 6USD/SP
• P Y = 3USD/SP
• a. Xác định X=?, Y=? Để
TUmx. Tính TU max
• b. I 2 =39USD, yếu tố khác
không đổi. Hãy tính
giống câu a.
• c. I=30UD,P Y =3USD/SP,
P X2=3USD, xác định
PATDTU mới
• d. Xác định hàm cầu vẽ
đồ thị đường cầu sản phẩm
X
Cho biết: I = 30USD
P X = 3USD/SP
P Y = 6USD/SP
TU=(4X-8)Y
a. Xác định MU X , MU Y
b.Viết phương trình & vẽ đường ngân sách?
c.Xác định X=?, Y=? Để đạt TU max. Tính TU max
d. P X =6USD/sp, I &P Y không đổi, xác định PATDTU mới
e. Xác định hàm cầu & vẽ đồ thị đường cầu sản phẩm X
Bài 14
Bài
Cho biết : I= 400USD, PX = 5 USD/sp PY = 10 USD/sp
TU=X.Y+2X
a) Xác định phương trình đường ngân sách và vẽ đồ thị
b) Xđ phương án tiêu dùng tối ưu và tính TU max. Tính tỷ lệ thay
thế biên của X cho Y
c) Giả sử giá của X tăng lên gấp đôi, các yếu tố khác không đổi
thì đường ngân sách thay đổi như thế nào? Xác định phương
án tiêu dùng tối ưu và tính TU max
d) Giả sử siêu thị thực hiện chương trình khuyến mại, nếu mua 20
hàng hóa Y (với giá 10 USD/sp) thì được tặng thêm 5 sản
phẩm . Điều này chỉ áp dụng với 20 sản phẩm đầu tiên, còn các
đơn vị tiếp theo vẫn mua với giá 10USD/sp. Hãy vẽ đường
ngân sách. Hãy xác định số lượng X, Y người tiêu dùng sẽ mua
để tối đa hóa hữu dụng. Tính TU max
Bài
Cho biết I = 1000 (USD)
P T = 5 (USD/dv)
P Q =10 (USD/dv).
TU = (Q-2)T
a) Xác định T=?&Q=? để TU đạt tối đa.
b) Xác định phương trình đường ngân sách và vẽ đồ thị?
c) Tính tỷ lệ thay thế biên của T cho Q?
d) Nếu giá của hàng hóa thực phẩm (T) tăng lên gấp đôi thì
đường ngân sách thay đổi như thế nào? Xác định PA
TDTU mới. Tính tổng hữu dụng tối đa? Xác định đường
cầu cá nhân đối với thực phẩm.
19
