Download İstatistiksel işlemler ile ilgili modül and more Quizzes Nonlinear Control Systems in PDF only on Docsity!
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
KKTC HUKUKUNDA YABANCILARIN ÇALIŞMA
HAK VE ÖZGÜRLÜĞÜ
Foreigners Right and Freedom to Work under the Law of the TRNC
Arzu Alibaba ∗
ÖZET
Bu çalışmanın amacı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Hukukunda yabancıların çalışma hak ve özgürlüğünü incelemektir. Bu bağlamda, KKTC mevzuatından hareketle yabancıların çalışma hak ve özgürlüğünün genel esasları ortaya konmaya çalışılmıştır. Özellikle yabancıların çalışma hak ve özgürlüğüne ilişkin kurallar içeren “Yabancıların Çalışma İzinleri Yasası” ve bu yasa altında çıkarılmış “Yabancıların Çalışma İzinleri Tüzüğü” ile “Yabancılar ve Muhaceret Yasası” ile bu yasa altında çıkarılmış olan “Yabancılar ve Muhaceret Tüzüğü” incelenmiştir. KKTC hukuku ile Türk hukukunun farkları da bu çerçevede irdelenmiştir. Öncelikle, yabancıların KKTC’de çalışabilmek için ön izin alma, KKTC’ye usulüne uygun giriş yapma ve çalışma izni
∗ (^) Dr, Doğu Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Devletler Özel Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi (arzu.alibaba@emu.edu.tr).
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
alma evreleri incelenmiştir. Yabancıların tâbi oldukları yasal sınırlamalar dahilinde yapabilecekleri ve yapamayacakları bazı meslekler ise makalenin son kısmını oluşturmuştur.
Anahtar sözcükler: Yabancı, Yabancılar hukuku, Yabancıların çalışma hakkı ve özgürlüğü, Çalışma izni, KKTC Hukuku
ABSTRACT
The aim of this article is to analyze the right and freedom of foreigners to work in accordance with the law of the TRNC. Especially, the “Code of Foreigners’ Work Permits” and “Regulation of Foreigners’ Work Permits” which depends on the aforementioned code, “Foreigners and Immigration Code” and “Foreigners and Immigration Regulation,” which basically regulate foreigners’ right and freedom to work, are studied. Differences between TRNC law and Turkish law are also mentioned within this framework. First of all, to be able to work in the TRNC, phases foreigners should follow -- like pre-permit, legal entrance to the TRNC and work permit -- are analyzed. The final part of the article is composed of professions which can and cannot be legally practiced by foreigners.
Keywords: Foreigners, Foreigner law, Foreigners’ right and freedom to work, Work permit, TRNC Law
GİRİŞ
Bu makalede KKTC Hukukunda yabancıların çalışma hak ve özgürlükleri, KKTC mevzuatı irdelenmek suretiyle ele alınmıştır. KKTC hukuku ile Türk hukukunun farklı düzenlemeler içerdiği noktalarda Türk hukukuna da atıfta bulunulmuştur.
Yabancıların KKTC’de çalışma hak ve özgürlüklerine ilişkin genel kurallar incelenmeden önce kısaca “yabancı” kavramı üzerinde durulmuştur. Akabinde KKTC Anayasası’ndaki düzenlemelerden
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
(b) 1914-1943 Kıbrıs (İlhak) Emirnamelerine veya 1948 İngiliz Yurttaşlık Yasası veya onu değiştiren veya onun yerini alan herhangi bir yasa uyarınca, Vali tarafından verilen bir yurttaşlık belgesine dayanılarak İngiliz Uyruğu Statüsünü elde eden; veya (c) Yukarıdaki paragraflar kapsamına giren bir kişinin karısı olup yetkili bir mahkeme kararıyla veya bir ayrılık sözleşmesi uyarınca kocasından ayrı yaşamayan; veya (d) Yukarıdaki paragraflar kapsamına giren bir kişinin on sekiz yaşını doldurmamış evladı, üvey evladı veya yasal biçimde edinilmiş evlatlığı olan, herhangi bir kişiyi anlatır. Yasa koyucu tarafından oldukça karmaşık bir şekilde ifade edilen Kıbrıs Yerlisi tanımını biraz sadeleştirerek açıklamanın yerinde olacağı kanaatindeyiz. Buna göre; kendisi veya babası Kıbrıs’ta doğan veya İngiliz Valisinin verdiği bir yurttaşlık belgesiyle İngiliz yurttaşlığını alan veya bu kişilerden birinin karısı ya da reşit olmamış evlâdı/üvey evlâdı/evlâtlığı olan kimse, yabancı ülkede bulunup bu ülkenin yurttaşlığını almamışsa, Kıbrıs Yerlisi sayılır. Dikkat edilecek olursa, Kıbrıs adasıyla bir şekilde ilgisi olan kişiler, KKTC yurttaşı olmasalar dahi yabancı sayılmamışlar ve Kıbrıs Yerlisi olarak kabul edilmişlerdir.
Yabancıların çalışma hak ve özgürlüklerinin KKTC hukukundaki genel çerçevesini çizmeye çalışacak olursak, hareket noktamızın KKTC Anayasası olması gerektiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Bilindiği gibi, çalışma hak ve özgürlüğü kişilere tanınan temel hak ve özgürlükler arasında yer almaktadır 2. Bu bağlamda çalışma hak ve özgürlüğü, KKTC Anayasası’nın “Temel Haklar, Özgürlükler ve Ödevler” başlığını taşıyan ikinci kısmının, “Sosyal ve Ekonomik Haklar, Özgürlükler ve Ödevler”
(^2) Aybay, R., Yabancılar Hukuku 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007, s. 157; Tiryakioğlu, B., “Türk Hukukunda Yabancıların Oturma ve Çalışma Hakkı” (Yabancıların Çalışma Hakkı 1998), Vatandaşlık ve Yabancılar Hukuku Alanında Gelişmeler (Bilimsel Toplantı) İstanbul 24-25 Eylül 1998 , Papirüs Basım, İstanbul 2000, s. 165.
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
başlıklı üçüncü bölümünde düzenlenmiştir. Çalışma özgürlüğünü düzenleyen md. 48 “Her yurttaş dilediği alanda çalışma özgürlüğüne sahiptir” derken, çalışma hakkı ve ödevini düzenleyen 49. madde ise, “Çalışma her yurttaşın hak ve ödevidir” diyerek, çalışma hak ve özgürlüğünün yurttaşlara mahsus bir temel hak ve özgürlük olduğu izlenimine yol açmaktadırlar. Çünkü, prensip olarak, yabancıların yararlanmasının kabul edilmediği bir kısım haklar düzenlenirken yurttaş kavramına yer verilmektedir^3. Halbuki, Anayasanın “Temel Haklar, Özgürlükler ve Ödevler” başlığını taşıyan ikinci kısmının birinci bölümünde, herkesin, dolayısıyla yabancıların da temel haklara ve özgürlüklere sahip oldukları ve Anayasada gösterilen hak ve özgürlüklerin yabancılar için, uluslararası hukuka uygun olarak yasa ile sınırlandırılabileceği düzenlenmiştir (md. 13). Öte yandan, “Çalışma Koşulları” başlığını taşıyan Anayasanın 50. maddesi “Kimse, yaşına, gücüne ve cinsiyetine uygun olmayan işte çalıştırılamaz” şeklindeki düzenlemesiyle yabancıları da kapsar niteliktedir.
Açıklamalardan anlaşılacağı üzere, KKTC Anayasası, çalışma hak ve özgürlüğü konusunda Türkiye Cumhuriyeti (TC) Anayasası’ndan ayrılmaktadır. Bilindiği gibi, TC Anayasası’nın çalışma hak ve özgürlüğünü düzenleyen 48 ve 49. maddelerinde “herkes” kavramı kullanılarak vatandaş ile yabancının eşitliği prensibi benimsenmiş ve 16. madde ile temel hak ve özgürlüklerin yabancılar için milletlerarası hukuka uygun olarak yasayla sınırlandırılabileceği düzenlenmiştir.
Yukarıda da belirtildiği üzere, KKTC Anayasası’nın Temel Haklar, Özgürlükler ve Ödevler başlığını taşıyan ikinci kısmında esas itibarıyla eşitlik prensibinin kabul edildiğini söylemek mümkündür. Bilindiği gibi, devletlerin sosyal ve ekonomik politikaları, söz konusu çalışma hakkı olunca yurttaş lehine tavır almayı ve yabancılar açısından birtakım sınırlandırmalar getirmeyi gerekli kılmaktadır. Bu sebepledir ki, çalışma
(^3) Doğan, V./ Odabaşı, H., Yargı Kararları Işığında Vatandaşlık ve Yabancılar Hukuku , Seçkin, Ankara 2004, s. 276; Çelikel, A., “Türkiye’de Yabancıların Çalışma İzni ve Ulusal Programda Öngörülen Düzenleme ”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan , Yıl 22, Sayı 2, 2002, s. 109.
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
faydalanma konusunda önceliğin yurttaşlara verilmek istenmiş olduğudur. Bu bağlamda “Yabancıların Çalışma İzinleri Tüzüğü” (Çalışma Tüzüğü) md. 10 güzel bir örnektir. Söz konusu madde hükmüne göre, yabancı uyruklu işçi istihdam etmek isteyen işverenin bu talebi değerlendirilirken, ilgili zamanda KKTC yurttaşlarından gerekli şekilde kalifiye işçilerin veya işsiz kişilerin bulunup bulunmadığı da göz önünde bulundurulmalıdır 7.
Şunu belirtmek gerekir ki, Türk hukukundan farklı olarak 8 , yabancıların yurttaşlara hasredilmiş işleri yapamayacakları şeklinde genel bir hüküm KKTC hukukunda yer almamaktadır. Ancak, gerek Anayasadaki düzenlemeler, gerekse diğer yasalarda yer alan sınırlandırmalar benzer bir sonuca varma imkânını vermektedir.
II. Yabancıların KKTC’de Çalışabilmeleri İçin Yerine Getirmeleri Gereken Usulî İşlemler Yabancıların KKTC’de çalışabilmek için yerine getirmeleri gereken usulî işlemlere ilişkin düzenlemeleri esasen 63/2006 Sayılı “Yabancıların Çalışma İzinleri Yasası” (Çalışma Yasası) ve söz konusu yasa altında çıkarılmış olan Çalışma Tüzüğü’nde bulmak mümkündür^9.
(^7) Benzer bir düzenlemeye Türk hukukunda da rastlamak mümkündür. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında 4817 Sayılı Kanun md. 14/b (Kanun metni için bkz. Ekşi, N., Milletlerarası Özel Hukuka İlişkin Temel Mevzuat Güncellenmiş 4. Baskı, Levha, İstanbul 2010, s. 493-501) hükmüne göre, “başvurulan iş için ülke içinde, 4 haftalık süre içerisinde o işi yapacak aynı niteliğe sahip kişinin bulunması” halinde çalışma izin talebi reddedilecektir. Alp’e göre, bu düzenlemenin anlamı ülke içinden başvuranların yabancılara önceliği ilkesinin kabul edilmiş olduğudur. Bkz. Alp, M., “Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , Yıl 2004, Cilt 54, Sayı 1, s. 57. (^8) 5683 Sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun md. 15 için
9 bkz. Ekşi, s. 333. 43/2004 Sayılı Yasa ile onaylanan “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti Arasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde Bulunan Türk Vatandaşlarının İkamet, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Haklarını Düzenlemeye İkişkin Protokol” ile KKTC’de bulunan TC uyruklu kişilere çalışma izni verilmesi ve çalışma izinlerinin yenilenmesi hususlarında birtakım ayrıcalıklar tanınmıştır.
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
A. Ülkeye Hukuka ve Usulüne Uygun Olarak Giriş Yapmış Olmak KKTC’de çalışacak olan yabancı uyruklu kişilerin KKTC’ye pasaportları ile giriş yapmış olmaları ve giriş limanlarında^10 giriş vizelerini^11 almaları gerekmektedir (Çalışma Tüzüğü md. 7/1). Şunu belirtmek gerekir ki, sadece çalışacak yabancıların değil, tüm yabancıların KKTC’ye giriş yapabilmeleri için pasaport gösterme ve vize alma mecburiyetleri olduğu Yabancılar Yasası’nda düzenlenmiştir.
B. Yasaklı Göçmen Olmamak KKTC’ye giriş yapabilmek için sözü edilen pasaport gösterme ve vize alma mecburiyetlerinin yanı sıra, KKTC’ye girişi yasaklı kişilerden olmamak, ya da Yabancılar Yasası’ndaki ifadeyle “yasaklı göçmen” olmamak gerekir. Yabancılar Yasası’nın “yorum” yan başlıklı ikinci maddesinde “yasaklı göçmen” 12 , bu Yasa kurallarınca Kıbrıs’a girişi
(^10) KKTC’nin herhangi bir limanını onaylanmış liman (giriş veya çıkış limanı olarak ilan edilen herhangi bir deniz veya hava limanı) olarak ilan etme yetkisi Bakanlar Kurulu’na aittir (Yabancılar ve Muhaceret Yasası md. 3). Kimsenin onaylanmış limandan başka bir yerden Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine giremeyeceği veya Kuzey Kıbrıs Türk
11 Cumhuriyetinden ayrılamayacağı^ da aynı^ yasanın 12/1 maddesinde düzenlenmiştir. Çalışma Tüzüğü ve Yabancılar Yasası’nda geçen giriş vizesi kavramı, Çalışma Tüzüğü’nin “Tefsir” yan başlıklı 2. maddesinde ve yine Yabancılar ve Muhaceret Tüzüğü’nin 2. maddesinde “Giriş İzni” olarak yer almıştır. Söz konusu maddelerde “Giriş İzni”, geçici ikamet için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne girmek amacıyla Yabancılar ve Muhaceret Yasası altında verilen izin olarak tanımlanmıştır. (^12) Yasakoyucu Yabancılar Yasasında bu kavrama yer verirken, Çalışma Yasası’nda “Yasaklı Kişi” şeklinde bir kavrama yer vermiş ve bu kişileri KKTC’ye girişi yasaklananlar olarak tanımlamıştır ki, kanaatimizce “yasaklı göçmen”lerden söz etmektedir. Yasaklı kişi kavramının, yasaklı göçmen kavramına göre daha yerinde bir kavram olduğunu düşünmekle birlikte, birçok kavramı Yabancılar Yasası’ndaki haliyle alan Çalışma Yasası’nın, yasaklı kişi yerine yasaklı göçmen kavramına yer vermiş olması gerektiği kanaatindeyiz. Şunu da eklemek gerekir ki, bazı mahkeme kararlarında ne yasaklı kişi ne de yasaklı göçmen kavramları kullanılmıştır. Bunların yerine “yasaklı muhacir” kavramı kullanılarak zaten mevcut olmayan terim birliği daha da içinden çıkılmaz bir hâl almıştır. Bkz. Yüksek İdare Mahkemesi (YİM) 19/82 D. 15/82 Sayılı karar, Borak, R. (Yüksek Mahkeme Başmukayyidi) (Hazırlayan), KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları (1982-1984), Mayıs 1996, s. 56-58.
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
- fuhuş yapan veya yaptıran herhangi bir kimse 18 ;
- Bakanlar Kurulu tarafından istenmeyen kişi sayılan herhangi bir kimse;
- Kamu düzenini tehlikeye sokan veya devlete karşı düşmanlık uyandıran veya devlet gücüne karşı entrika çevirme olasılığı bulunduğu Bakanlar Kurulunda kanaat uyandıracak delillerle kanıtlanmış herhangi bir kimse 19 ;
- Ceza Yasası md. 63’e göre yasa dışı sayılan bir birlik veya derneğin üyesi olan herhangi bir kimse;
- KKTC’den sınır dışı edilmiş bulunan herhangi bir kimse;
- KKTC mevzuatı uyarınca KKTC’ye girişi yasaklanmış herhangi bir kimse;
- Yasal şart ve sınırlandırmalara aykırı olarak KKTC’ye giren veya ikamet eden herhangi bir kimse^20 ;
- KKTC’ye göçmen olarak girmek isteyen ancak göç izni olmayan herhangi bir kimse 21 ;
(^18) YİM kararına konu olan bir davada, Muhaceret Dairesi tarafından değişik erkeklerle metres hayatı yaşadığı ve çalışma iznini paravan olarak kullandığı Emniyet Genel Müdürlüğü raporu ışığında tespit edilen bir kadının yasaklı göçmen ilân edilmiş olmasının incelendiğini görmek mümkündür. Bkz. YİM 19/82 sayılı karar. (^19) YİM kararına konu olan bir davada kişinin, halk arasında tedirginlik yaratacak ve barış ve düzeni bozucu hareketlerde bulunduğu gerekçesiyle sınır dışı edilmesinin ve ülkeye girişinin yasaklanmasının incelendiğini görmek mümkündür. Bkz. YİM 104/96, D. 27/97 için Borak, R. (Yüksek Mahkeme Başmukayyidi) (Hazırlayan), KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları (1997-1998), Mayıs 2000, s. 240-248. (^20) Aybay’a göre bu durumda sınır dışı etme idari yaptırım olarak sınır dışı etmedir; çünkü, kişi herhangi bir sakıncalı davranışı olmadığı halde sınır dışı edilebilmektedir. Bu durum belli bir yükümü yerine getirmemenin yaptırımıdır. Bkz. Aybay, s. 265. (^21) Bu hüküm göçmen olarak girmek isteyen fakat göç izni olmayanlara ilişkindir. Hâl böyle olunca, göç izni olmayan bir kimsenin “yasaklı göçmen” olarak nitelendirilmesi, diğer bir ifadeyle bu kavramla anılması gayet uygundur. Burada sorulması gereken soru bu maddede yer alan diğer hükümlerdeki kişiler göçmen olmayı istemedikleri halde neden “yasaklı göçmen” adıyla anılıyorlar veya “yasaklı göçmen” kavramı yerinde bir kavram mı? Daha önce belirtildiği üzere, KKTC hukukuna göre göçmen sayılabilmek için, sürekli ikamet amacını taşımak gerekir. Halbuki YİM’in 104/96 sayılı kararına
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
- Yabancılar ve Muhaceret Yasasının yasaklı göçmen saydığı herhangi bir kimse. C. Çalışma İzni Almış Olmak a. Genel Olarak Çalışma Yasası md. 5/2 hükmüne göre: “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde kayıtlı işverenlerin işyerlerinde veya işlerinde çalışacak olan yabancı uyruklu işçilerin işverenleri vasıtasıyla çalışma izni almaları zorunludur”. Dikkat edilecek olursa, Çalışma Yasası yabancı uyruklu işçilere çalışma izni alma yükümü getirirken, bunu işverenleri vasıtasıyla yapmalarını öngörmüştür. Bu sebeple, md. 5/1 ile yabancı uyruklu işçi çalıştırmak isteyen işverenlere de bu işçiler için çalışma izni alma mecburiyeti getirilmiştir. Bu düzenlemenin uzantısı olarak, İşverenin Sorumluluğu yan başlıklı 7. maddede, çalışma izni olmayan yabancı uyruklu işçi çalıştırmanın yasak olduğu ve bu sorumluluğu yerine getirmemenin suç teşkil edeceği düzenlenmiştir. Aynı şekilde 8. maddede çalışma izni olmadan yabancı uyruklu kişilerin çalışmasının yasak olduğu, aksi davranışların suç teşkil edeceği belirtilerek yabancı uyruklu işçilerin sorumluluğu düzenlenmiştir.
Çalışma izin kategorileri Calışma Tüzüğü’nün 6. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre çalışma izinleri “süreli çalışma izni”, “iş yapma izni” ve “öğrenci çalışma izni” olmak üzere üç türlüdür. Bunların dışında bir kategori olarak da “iş kurma izni” yer almıştır. Şunu belirtmek gerekir ki, süreli çalışma ve iş yapma izinlerinin talep edileceği durumlarda, söz konusu talepten önce yabancı uyruklu işçi için bir “ön izin” alınması gerekmektedir^22. Bu izin yurt dışında bulunan yabancı uyruklu işçiler için
konu olan olayda bir üniversite öğrencisinin yasaklı göçmen ilân edilerek sınır dışı edilmesi ve ülkeye girişinin yasaklanması söz konusu olmuştur. Bir öğrencinin KKTC’de öğrenim amaçlı bulunduğu ve sürekli ikamet amacı taşımadığı düşünülecek olursa, “göçmen” kavramının yerinde bir seçim olmadığı anlaşılır. (^22) Şunu belirtmek gerekir ki, Çalışma Tüzüğü’nün 30. maddesinde bazı şartları taşıyan kişilerden ön izin koşulunu yerine getirmelerinin istenmeyeceği düzenlenmiştir; örneğin, eşi veya ana veya babası KKTC yurttaşı olan ve geçerli bir giriş iznine veya ziyaretçi iznine sahip olan yabancılar.
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
b. Çalışma İzni Türleri Süreli çalışma izni belli bir işyeri ve/veya işletmede, belli bir işverenin işinde ve belli bir meslekte çalışmak üzere ilk başvuruda en az altı ve en fazla bir yıllık süre için verilir (Çalışma Tüzüğü md. 15/3). Söz konusu izin en az bir yıllık yasal çalışma süresinden sonra, aynı işyeri ve/veya işletmede, aynı işverenin işinde ve aynı meslekte çalışma üzere iki yıla kadar uzatılabilir (Çalışma Tüzüğü md. 17/8). Dikkat edilecek olursa, Çalışma Tüzüğü’nde düzenlenen süreli çalışma izni Türk hukukundaki süreli çalışma iznine benzer nitelikte olup^25 , sadece öngörülen izin süreleri bakımından farklılık göstermektedir.
İş yapma izni: KKTC’ye ithal edilen makine ve teçhizatın montajı, bakımı, onarımı ve kullanımına ilişkin eğitim verilmesi veya teçhizatı teslimi; KKTC’den ihraç edilen veya KKTC’ye ithal edilen mal ve hizmetlerin kullanılmasına ilişkin eğitim; KKTC’deki fuar, sirk, sanatsal vb. faaliyetlerde gösteri ve benzerinde görevli olarak KKTC’de 90 günü aşmamak kaydıyla çalışacak yabancı uyruklu kişilere verilen izindir (Çalışma Tüzüğü md. 18). 90 günlük bir süre için verilen bu iznin hiçbir şekilde uzatılma imkânı bulunmamaktadır. Türk hukukunda, sözü edilen ilk iki amaçla Türkiye’ye gelip, üç aydan fazla kalmayacaklar ile turizm işletmelerinin dışında faaliyette bulunacak fuar ve sirklerde gösteri ve benzeri görevli olarak Türkiye’ye giriş tarihinden itibaren 6 ayı geçmemek kaydıyla görev yapacak olanlar çalışma izni muafiyetinden faydalanmaktadırlar 26. Dolayısıyla KKTC hukukunda iş yapma izni almak durumunda olan kişilere, Türk hukukunda çalışma izni muafiyeti verilmektedir.
Adından da anlaşılacağı üzere öğrenci çalışma izni, KKTC’deki üniversitelerde öğrenim gören ve KKTC’deki bir işyerinde veya işte istihdam edilecek olan yabancı uyruklu kişiler için alınması gereken
(^25) 4817 Sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun md. 5 için bkz. Ekşi, s. 494 ve Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği md. 25
26 için bkz. Ekşi, s. 510. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği md. 55/(1)/c, 55/(1)/ç ve 55/(1)/d için bkz. Ekşi, s. 517.
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
çalışma izin türüdür. Yine işveren tarafından alınan ve süreli olan bu çalışma izni, ilk başvuruda en az altı aylık ve en fazla bir yıllık süre için verilir. Öğrenci statüsündeki bir yabancıyı istihdam etmek isteyen işverenin, söz konusu kişinin 18 yaşından gün almış olmasına dikkat etmesi (Çalışma Tüzüğü md. 22/2) ve bu gibi kişilerinin sayısının istihdam edilmiş işçi sayısının %50’sini geçmemesi gerekir (Çalışma Tüzüğü md. 21/2). Öğrenci olmaları hasebiyle, öğrenci izniyle çalıştırılacak yabancıların çalışma koşulları Çalışma Tüzüğü’nün 23. maddesinde detaylı bir şekilde düzenlenmiş ve örneğin gece kulüplerinde, kumarhanelerde ve bahis evlerinde çalıştırılamayacakları hükme bağlanmıştır.
Çalışma Tüzüğü’nde düzenlenmiş olan dördüncü çalışma izni kategorisi ise iş kurma izni adıyla karşımıza çıkmaktadır. Bu izin: KKTC’de yasal olarak kurulmuş şirketlerin KKTC’de ikamet etmek isteyen yabancı uyruklu Direktörler Kurulu üyelerine ve ortaklarına şirkette işveren sıfatıyla faaliyet göstermeleri için verilen süreli bir izindir (Çalışma Tüzüğü md. 26). Söz konusu izin ilk başvuruda en az altı aylık ve en fazla bir yıllık süre için verilir (Çalışma Tüzüğü md. 28/3). Şunu eklemek gerekir ki, en az bir yıllık yasal çalışma süresinden sonra iş kurma izninin süresi iki yıla kadar uzatılabilir (Çalışma Tüzüğü md. 29/7).
Yabancılar Tüzüğü’ne göre, çalışma izni, hamiline KKTC’ye girme ve izinde gösterilen süre kadar Kıbrıs’ta kalma hakkını verir (md. 11/1). Söz konusu Tüzüğün 3. maddesine göre, KKTC’de kesintisiz on yıl süre ile çalışma izni veya iş kurma izni ile ikamet eden yabancılara: kamu sağlığına tehlike oluşturan bir bulaşıcı veya infeksiyöz hastalığı bulunmamış olmak; iyi ahlak sahibi olmak; yılda üç aydan fazla yurt dışında kalmamış olma koşullarıyla daimi ikamet izni verilir. Bu izin sürekli olarak KKTC’de ikamet hakkı veren bir izindir.
c. Yetkili Makam Çalışma izni verme yetkisi, çalışma işleri ile görevli bakana aittir (Çalışma Yasası md. 6/1). Çalışma izni verilirken, iş gücü piyasasındaki
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
6.Yabancı uyruklu kişinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yasalarına göre yasaklı kişi olması veya çalışma izni ve iş kurma izni almasına engel bir durumun var olması.
Çalışma Yasası hükümlerine göre, Türk hukukunun aksine^28 , sadece işverene ve sadece iş ilişkisi sona erdikten sonra 15 gün içinde Bakanlığa ve diğer ilgili kurumlara bildirimde bulunma yükümü getirilmiştir (md. 17).
Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere, Çalışma Tüzüğü md. 30’da belirtilen istisnalar ve öğrenci izni hariç, ancak yurt dışında bulunan yabancılar için ve öncelikle ön izin almak koşuluyla çalışma izni verilmesi söz konusu olmaktadır. Bu da ön izin almadan KKTC’ye gelmiş bulunan yabancıların çalışma izni alma imkânlarını ortadan kaldırmaktadır. Halbuki Türk hukukunda, Türkiye’ye turistik vize ile giriş yapıp daha sonra çalışmaya karar veren yabancılara en az 6 ay süreli ikamet izni almaları koşuluyla, çalışma izni için başvurma imkânı verilmektedir (Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun Uygulama Yönetmeliği md. 7). Ayrıca Türk hukukunda, yabancıya çalışma izni için bizzat başvurma olanağı da tanınmış olmasına rağmen (Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun Uygulama Yönetmeliği md. 6/1, md. 7/1), KKTC hukukunda böyle bir imkân yoktur. Yine Türk hukukunda yurt dışından çalışma için başvurup, çalışma vizesi ile TC’ye gelenlerin ülkeye giriş tarihinden itibaren 30 gün içinde ikamet izni almaları gerekirken (Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun md. 12), KKTC hukukunda, giriş vizesi dolmadan çalışma izni alan yabancılar, ikamet izni almaksızın çalışma izninde belirtilen süre kadar KKTC’de kalabilmektedirler.
III. Çeşitli İş Kollarına Dair Yasal Düzenlemelerde Yabancıların Çalışma Hak ve Özgürlükleri Yukarıda belirtildiği üzere, KKTC Anayasası md. 13 hükmüyle temel hak ve özgürlüklerin yabancılar için uluslararası hukuka uygun
(^28) 4817 Sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun md. 18/b için bkz. Ekşi, s.
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
olarak yasayla sınırlandırılabileceği düzenlenmiştir. Bu düzenlemeden hareketle çıkarılan yasalarla yabancıların bazı iş kollarında çalışmaları serbest bırakılırken, bazı iş kollarıyla ilgili sınırlandırmalar getirilmiş ve bazı iş kolları da yabancılara tamamen yasaklanmıştır. Çalışmamızın bu kısmında, çeşitli iş kollarına dair yasal düzenlemelerden hareketle yabancıların çalışma hak ve özgürlükleri incelenecektir.
A. Sağlık Hizmetleri a. Tabiplik ve Diş Tabipliği KKTC’de yabancıların tabiplik veya diş tabipliği yapması, 13/ Sayılı Kıbrıs Türk Tabipler Birliği Yasası’na tâbidir. Bu yasaya göre tabiplik veya diş tabipliği yapabilmek için, Kıbrıs Türk Tabipler Odası ve Kıbrıs Türk Diş Tabipleri Odası’ndan oluşan Kıbrıs Türk Tabipler Birliği’ne üye olmak gerekmektedir (md. 3/(4)/(a) ve md. 30/1). Adı geçen yasanın 4. maddesine göre, birliğe ve odaya üyelik “Devamlı Üyelik”, “Geçici Üyelik”, “Şeref Üyeliği” ve “Onursal Üyelik” olmak üzere dört türlüdür. Tabip veya diş tabibi olarak meslek icra edebilmek için, devamlı veya geçici üye olmak gerekmektedir. Bunlardan devamlı üyelik asli üyelik olup, sadece KKTC yurttaşlarının yılda en az dokuz ay KKTC’de ikamet etmek koşuluyla kaydolabilecekleri üyelik türüdür (md. 4/(1)/(B)/(a)). Dolayısıyla, yabancıların devamlı üye olarak tabipler birliğine üye olma imkânları bulunmamaktadır. Öte yandan geçici üyelik ise, KKTC sınırları içinde ikamet etmeyen veya KKTC’de sürekli ikamet eden KKTC yurttaşı bir eşi olan tabip ve diş tabiplerine belli koşulları yerine getirmek kaydıyla ve bir yılı aşmayan sürelerle verilen üyelik türüdür (md. 4/(2)). İlgili maddenin 1. fıkrasının düzenleniş biçiminden ve söz konusu 2. fıkranın lâfzından, geçici üyeliğin, KKTC’de ikamet etmeyen KKTC yurttaşı tabip ve diş tabipleriyle, sadece KKTC’de sürekli ikamet eden bir KKTC yurttaşının eşi olan yabancı tabip ve diş tabiplerine verilebileceği şeklinde bir anlam çıksa da, YİM’in 7/93^29
(^29) Söz konusu karar, TC-KKTC arasında 1992 yılında imzalanan Sağlık Alanında İşbirliği Andlaşmasının Onay Yasası (54/92 Sayılı) uyarınca KKTC’ye gelen TC uyruklu tabiplerin, Kıbrıs Türk Tabipler Birliği’ne üye olmaları gerekmediği şeklindeki Çalışma Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı kararları aleyhine Kıbrıs Türk Tabipler Birliği tarafından
AUHFD, 59 (4) 2010: 579-607 Alibaba
geçici üyelik için aradığı koşulları yerine getirmeleri gerekecektir. Kamu Sağlık Çalışanları Yasası’nın 63. madde hükmü tabipler dışındaki diğer sağlık çalışanları için de geçerlidir.
b. Eczacılık KKTC’de yabancıların eczacılık yapması, Eczacılık ve Zehirler Yasası’na (Fasıl 254) tâbidir. Bu yasaya göre eczacılık yapabilmek için, eczacı olarak Eczacılar Kütüğü’ne kaydolmak gerekmektedir. Söz konusu kütüğe kaydolabilmek için ise, Eczacılar Kurulu’nun (ki bu kurul sağlık bakanlığından üç, tarım bakanlığından bir, eczacılar birliğinin göstereceği üç eczacı, tabipler birliğinin göstereceği iki doktordan oluşur)^30 onayı gerekmektedir. Eczacılar Kurulu, Eczacılık ve Zehirler Yasası’nın 9/(1)/(b) maddesine göre, onay vermek için başvuru sahibinin KKTC yurttaşı olmasını aramaktadır. Eczacılık yapabilmek için aynı zamanda Kıbrıs Türk Eczacılar Birliği’ne üye olmak gerekmektedir. 18/1999 Sayılı Kıbrıs Türk Eczacılar Birliği Yasası md. 6/1’e göre, birliğe üye olabilmek için KKTC yurttaşı olmak gerekmektedir. Dolayısıyla yabancıların eczacılık yapma olanakları bulunmamaktadır.
c. Hastabakıcılık ve Ebelik KKTC’de yabancıların hastabakıcılık ve ebelik yapması, Hastabakıcılık ve Ebelik Yasası’na (Fasıl 253) tâbidir. Söz konusu yasanın “Hastabakıcılık Evsafı” yan başlıklı 8. maddesine göre, hastabakıcı olarak kaydolunabilmek için yurttaş olmak gerekmektedir. “Ebelerin Sahip Olması Gereken Evsaf” yan başlıklı 9. madde hükmüne göre de, ebe olarak kaydolunabilmek için yurttaş olmak gerekmektedir. Bu çerçevede yabancıların hastabakıcılık ve ebelik yapma imkânları bulunmamaktadır.
d. Veteriner Hekimlik KKTC’de yabancıların veteriner hekimlik yapması, 4/1977 Sayılı Kıbrıs Türk Veteriner Hekimler Birliği Yasası’na tâbidir. Adı geçen yasaya göre veteriner hekimlik mesleğini icra edebilmek için, Kıbrıs Türk
(^30) Eczacılık ve Zehirler Yasası md. 3.
KKTC’de Yabancıların Çalışma Hakkı AUHFD, 59 (4) 2010: 579-
Veteriner Hekimler Birliği’ne üye olmak gerekmektedir. Birliğe üyelik devamlı ve geçici olmak üzere iki türlüdür. Devamlı üye olabilmek için KKTC yurttaşı bulunmak ve KKTC sınırları içinde ikamet etmek gerekmektedir (md. 5/(1)/(a)). Dolayısıyla, yabancıların Birliğe devamlı üye olma imkânları bu hükümle ortadan kaldırılmış bulunmaktadır. Ancak, yabancılara geçici üye olma olanağı verilmiştir. Madde 5/(2)/(a)/(i) hükmüne göre, KKTC yurttaşı olmayanlar Kıbrıs Türk Veteriner Hekimler Birliği’ne geçici üye olarak kaydolabileceklerdir. Bu gibiler, kamu yararı ve hayvan sağlığı bakımından, hükümetin daveti ve isteği üzerine en fazla bir yıl için geçici olarak kaydedilebilirler (md. 5/(2)/(b)). Şunu belirtmek gerekir ki, söz konusu üyelikler Birlik Yönetim Kurulu kararıyla süre bitiminde uzatılabileceği gibi, herhangi bir zaman sonlandırılabilir de (md. 5/(2)/(e)).
e. Özel Hastahane Açma KKTC’de yabancıların özel hastahane açması, 32/1998 Sayılı Özel Hastahane, Özel Klinik, Özel Dispanser ve Özel Muayenehaneler Yasası’na tâbidir. Söz konusu yasa 5. maddesinde “Hiçbir gerçek veya tüzel kişi, bu Yasada ve bu Yasa kuralları uyarınca yapılan tüzüklerde belirtilen koşulları tamamlayıp, gerekli izni almadan Özel Hastahane, Özel Klinik, Özel Dispanser veya Özel Muayenehane açamaz ve çalıştıramaz” demek suretiyle özel hastahane açma konusunda yabancı ve vatandaşın eşitliği prensibini benimsediğini ortaya koymuştur. Yasaya göre, açılacak olan özel hastahanenin KKTC’de tabiplik yapabilecek, Kıbrıs Türk Tabipler birliğine üye bir sorumlu müdürünün olması gerekmektedir. Bu düzenlemeyi getiren 7. madde hükmü Tabipler Birliğine üyelik ifadesini kullanmış, ancak üyelik türünü belirtmemiştir. Bilindiği gibi, yabancıların geçici üye sıfatıyla Tabipler Birliği’ne üyelikleri mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla, KKTC yurttaşlarının yanı sıra yabancılardan da sorumlu müdür olabileceği sonucuna varmak yanlış olmayacaktır.
