MAKALE ÖZETİ:
Yayınevi :Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi
Yayın Yılı :2018
Yazar : Hakan Kalkavan
Makale : Medine Pazarı Perspektifinde Muhtesib ve
Agoranomos Karşılaştırması
Özetleyen :Orifkhon Oripov (YL)
Medine’ye hicret dile birlikte Müslümanların ticari faaliyetlerini İslam’ın
kurallarına uygun olarak yapabilecekleri bir pazar ihtiyacı hissedilmişti. Medine
pazarı olarak adlandırılacak bu pazar bizzat Hz. Peygamber’in (s.a.v) vaz ettiği
emir ve yasaklara göre oluşturulmuştur. Medine pazarının kendine özgü
kuralları ve uygulamaları vardı. Çarşı ve pazarda yapılan ticari işlemlerin İslami
kurallara ve ahlaka uygunluğunu denetleyen müessesenin adı hisbe olarak
tanımlanmış, devlet tarafından görevlendirilen denetçiler ise muhtesib
kelimesiyle adlandırılmıştır. Öte tarafta Grekçe bir kelime olan agoranamos
pazar denetçisi anlamına gelmektedir. Agora şehrin merkezi, agoranomos da
merkezinden sorumlu kişiydi. Roma döneminde agoranomos pazar denetçisi
olarak pazar vergilerini ve cezaları toplamak, pazar asayişini sağlamak, suçluları
kırbaçlamak, yolların temizliğini sağlamak, fiyatları kontrol etmek, yeterli
gıdanın olup olmadığını gözetmek gibi mesuliyetleri vardı. Muhtesib ile
Agoranomos pazar denetçisi olarak benzer birçok fonksiyona sahip olmakla
birlikte, gerek kavramsal olarak farklı hususiyete sahip olmak gerekse de pratik
uygulamalarda farklı kuralları uygulamak açısından farklılaşırlar.
Muhtesib ile agoranomos arasında büyük oranda benzerlik görülse de
agoranomos pazar içinde satıcıların dolandırıcılık, sahtekarlık gibi şeyler
yapmalarını engellemek, pazarın asayişini temin etmek ve tapınaklara göz kulak
olmak gibi vazifelere sahiptir (Buckley, 2000: 6). Muhtesibin görevleri bunların
çoğunu kapsamakla birlikte bunların çok ötesinde İslam’ın emir ve yasaklarının
pazar içinde uygulanmasını sağlamak gibi bir dini fonksiyonu da içermektedir.
İslam alimlerine göre hisbe teşkilatı İslam’ın emirlerinin uygulanmasını
