Download Internal audit: An internal audit is an independent, objective assurance and consulting and more Thesis Accounting in PDF only on Docsity!
LỜI NÓI ĐẦU
Hoạt động trong nền kinh tế thị trường với nhiều biến động như hiện nay, bất kỳ doanh nghiệp nào cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro. Việc nhận biết và có những phản ứng kịp thời, hợp lý với các rủi ro ấy là điều kiện sống còn của doanh nghiệp. Kiểm toán nội bộ đóng vai trò như một công cụ kiểm soát quan trọng giúp cho doanh nghiệp có thể nhận biết và quản trị rủi ro một cách hiệu quả. Trong chương trình đào tạo ngành Kế toán của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Kiểm toán nội bộ là một học phần bắt buộc. Hiện nay, tài liệu phục vụ cho việc giảng dạy và học tập môn học này còn thiếu, và chưa đồng bộ. Nhằm đáp ứng yêu cầu giảng dạy, nghiên cứu và học tập học phần này, tập thể Bộ môn Kiểm toán - Khoa Kế toán đã tổ chức biên soạn giáo trình Kiểm toán nội bộ. Tham gia biên soạn giáo trình gồm có:
- PGS.TS. Đỗ Thị Thúy Phương – Phó trưởng Khoa Kế toán - Chủ biên, biên soạn chương 1.
- TS. Nguyễn Phương Thảo - Bộ môn Kiểm toán, biên soạn chương 5.
- ThS. Nguyễn Thị Tuân- Bộ môn Kiểm toán, biên soạn chương 3.
- ThS. Nguyễn Thị Kim Anh - Bộ môn Kiểm toán- Đồng chủ biên, biên soạn chương 4.
- ThS. Dương Phương Thảo- Bộ môn Kiểm toán, biên soạn chương 6.
- ThS. Phan Thái Hà- Bộ môn Kiểm toán, biên soạn chương 2. Giáo trình bao gồm 6 chương với những vấn đề cơ bản về kiểm toán nội bộ như: bản chất, chức năng, đối tượng của kiểm toán nội bộ; phạm vi, mục tiêu và phương pháp thực hiện kiểm toán nội bộ. Đồng thời, giáo trình cũng trang bị cho người học những kiến thức, hiểu biết về công tác tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ và KTV nội bộ; quy trình thực hiện một cuộc kiểm toán nội bộ qua các giai đoạn chuẩn bị kiểm toán, thực hiện kiểm toán, kết thúc kiểm toán, theo dõi và đánh giá công tác kiểm toán cũng như
một số chuyên đề kiểm toán chuyên sâu theo các lĩnh vực kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán báo cáo tài chính. Đây thực sự là một tài liệu thiết thực, hữu ích không chỉ cho cho người học, người làm công tác giảng dạy và nghiên cứu môn khoa học này ở các trường Đại học khối ngành Kinh tế mà còn hữu ích cho người làm công tác thực tế trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán và kiểm soát. Trong quá trình nghiên cứu, biên soạn, tập thể tác giả đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp giá trị từ các nhà khoa học, các chuyên gia trong và ngoài Nhà trường. Mặc dù, tập thể biên soạn đã rất cố gắng để giáo trình đảm bảo được tính khoa học, hệ thống, tuy nhiên giáo trình khó tránh khỏi khiếm khuyết nhất định. Chúng tôi rất mong nhận được thêm những ý kiến đóng góp các thầy cô giáo, các nhà khoa học và người học để giáo trình được hoàn thiện hơn trong những lần tái bản tiếp theo. TẬP THỂ TÁC GIẢ
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KIỂM TOÁN NỘI BỘ
1.1. QUẢN TRỊ RỦI RO, KIỂM SOÁT NỘI BỘ VÀ KIỂM TOÁN NỘI BỘ TRONG
DOANH NGHIỆP
1.1.1. Quản trị rủi ro của doanh nghiệp Trong nền kinh tế thị trường với nhiều biến động hiện nay, doanh nghiệp luôn phải đối mặt với những nguy cơ rõ ràng hoặc tiềm ẩn mà nếu nguy cơ đó thực sự xảy ra thì doanh nghiệp sẽ gánh chịu những ảnh hưởng tiêu cực, tổn thất, thiệt hại ngoài ý muốn. Những sự kiện tiềm ẩn khả năng gây ra thiệt hại về lợi ích cho doanh nghiệp như vậy gọi là rủi ro. Xét từ góc độ kinh doanh, khi đưa ra bất cứ quyết định nào, nhà quản lý tất yếu sẽ phải cân nhắc đến yếu tố rủi ro. Mức độ thành công hay thất bại của quyết định đó sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp của các rủi ro liên quan và việc các rủi ro đó được kiểm soát như thế nào. Càng nhiều biến động thị trường, càng nhiều yếu tố không chắc chắn, mối đe dọa đối với doanh nghiệp càng lớn. Bởi vậy, quản trị rủi ro của doanh nghiệp là nội dung quan trọng và không thể thiếu đối với các doanh nghiệp hiện đại, doanh nghiệp cần biết dựa vào sức mạnh của mình để tận dụng các cơ hội cũng như giảm thiểu những rủi ro có khả năng gặp phải. Quá trình quản trị rủi ro của doanh nghiệp bao gồm các bước chính: xác định rủi ro, phân tích và đánh giá rủi ro, phản ứng với rủi ro. _ Xác định rủi ro_* Xác định rủi ro thực chất là quá trình nhận diện rủi ro bao gồm việc xác định loại rủi ro sẽ tác động đến doanh nghiệp và ghi nhận về các đặc tính của rủi ro. Căn cứ vào nguồn gốc phát sinh, rủi ro đối với doanh nghiệp bao gồm rủi ro bên trong và rủi ro bên ngoài.
- Rủi ro bên trong là những rủi ro gây ra bởi các nhân tố bên trong doanh nghiệp, bao gồm rủi ro hoạt động và rủi ro tuân thủ. Trong đó, rủi ro hoạt động là rủi ro phát sinh liên quan đến việc huy động và sử dụng các nguồn lực của doanh nghiệp vào các hoạt động cụ thể và liên quan đến khía cạnh đạo đức, văn hóa doanh nghiệp… Rủi ro tuân thủ liên quan đến những hành vi vi phạm của doanh nghiệp đối với chủ trương, đường lối,
chính sách pháp luật của Nhà nước; chính sách, chế độ kinh tế-tài chính-kế toán; các quy định nội bộ của doanh nghiệp cũng như các cam kết của doanh nghiệp với bên ngoài.
- Rủi ro bên ngoài, còn gọi là rủi ro kinh doanh, là rủi ro gây ra bởi các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp, bao gồm các nhân tố thuộc môi trường vĩ mô (như chính trị, kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ...) và nhân tố thuộc môi trường vi mô (nhà cung cấp, khách hàng, sản phẩm thay thế, đối thủ tiềm năng,...) Ngoài ra, chúng ta có thể phân loại rủi ro theo khả năng xẩy ra rủ ro thành 2 loại là rủi ro có thể né tránh và rủi ro không thể né tránh (rủi ro bất khả kháng). Như vậy, rủi ro mà doanh nghiệp có khả năng phải đối mặt rất phong phú đa dạng. Mỗi loại rủi ro có đặc tính khác nhau và có khả năng gây ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp trên khía cạnh và với mức độ khác nhau. Nhà quản trị cần tiến hành phân tích và đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng loại rủi ro đó đối với doanh nghiệp. _ Phân tích và đánh giá rủi ro_* Nhà quản trị thực hiện phân tích rủi ro trên cơ sở phân tích các nhân tố thuộc môi trường rủi ro. Để phân tích rủi ro bên ngoài đến từ môi trường vĩ mô, nhà quản trị phân tích 4 yếu tố thuộc môi trường vĩ mô gồm: Chính trị (P- Political), Kinh tế (Economic –K), Xã hội (Social –S), Khoa học-Công nghệ (Technology-T) - gọi là mô hình PEST. Trong đó, mỗi yếu tố được phân tích chi tiết theo các khía cạnh, biểu hiện của nó, cụ thể: + Chính trị: Tình hình chính trị của đất nước mà doanh nghiệp đang kinh doanh Xu hướng thay đổi chính sách, chế độ của Nhà nước sở tại Thay đổi pháp luật (luật thuế, luật đất đai, luật doanh nghiệp...) Chính sách đối ngoại của nhà nước Chính sách khuyến khích đầu tư vào các vùng miền, ngành kinh tế, lĩnh vực... Vai trò của kinh tế quốc doanh Quốc hữu hóa Chiến tranh... + Kinh tế Lạm phát Thất nghiệp
Mô hình 1.1: Mô hình 5 lực lượng (Five Forces) của M. Porter + Sức mạnh nhà cung cấp thể hiện ở các đặc điểm sau: Mức độ tập trung của các nhà cung cấp Tầm quan trọng của số lượng sản phẩm đối với nhà cung cấp Sự khác biệt của các nhà cung cấp Ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào đối với chi phí hoặc sự khác biệt hóa sản phẩm Chi phí chuyển đổi của các doanh nghiệp trong ngành Sự tồn tại của các nhà cung cấp thay thế Nguy cơ tăng cường sự hợp nhất của các nhà cung cấp Chi phí cung ứng so với tổng lợi tức của ngành. + Sức mạnh khách hàng: Vị thế mặc cả Số lượng người mua Khách hàng & Nhà phân phối (Buyers) Nhà cung cấp (Suppliers) Quyền lực đàm phán của NCC (Bargaining Power of Suppliers) Đối thủ tiềm ẩn (Potential Entrants) Đối thủ cạnh tranh trong ngành (Industry Competitors) Áp lực từ CTNB ngành (Rivalry among existing firms) Mối đe doạ từ đối thủ tiềm ẩn (Threat of new entrants) Sản phẩm thay thế (Substitutes) Mối đe doạ từ SP, DV thay thế (Threat of substitute products or services) Quyền lực đàm phán của KH,NPP (Bargaining Power of Buyers)
Thông tin mà người mua có được Tính đặc trưng của nhãn hiệu hàng hóa Tính nhạy cảm đối với giá Sự khác biệt hóa sản phẩm Mức độ tập trung của khách hàng trong ngành Mức độ sẵn có của hàng hóa thay thế Động cơ của khách hàng. + Nguy cơ từ sản phẩm thay thế: Các chi phí chuyển đổi trong sử dụng sản phẩm (chi phí nghiên cứu và phát triển…) Xu hướng sử dụng hàng thay thế của khách hàng Tương quan giữa giá cả và chất lượng của các mặt hàng thay thế. + Áp lực từ đối thủ tiềm ẩn: Sức hấp dẫn của ngành (tỷ suất lợi nhuận cao, tăng trưởng nhanh…) Rào cản gia nhập (các lợi thế chi phí tuyệt đối, khả năng tiếp cận các yếu tố đầu vào, chính sách của chính phủ, tính kinh tế theo quy mô, các yêu cầu về vốn, các chi phí chuyển đổi ngành kinh doanh…). + Áp lực cạnh tranh nội bộ ngành: Tình trạng ngành (mức độ tập trung của ngành, tình trạng tăng trưởng, tính sàng lọc…) Cấu trúc ngành Rào rút lui (các rào cản nếu muốn “thoát ra” khỏi ngành). Để phân tích rủi ro bên trong doanh nghiệp, nhà quản trị tiến hành phân tích các đánh giá mối liên hệ giữa các chức năng cơ bản trong doanh nghiệp căn cứ vào mục tiêu của từng chức năng, của từng hoạt động; phân tích các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB. Việc này có thể thực hiện thông qua các bảng câu hỏi chuẩn và trên cơ sở so sánh với chính doanh nghiệp trong các giai đoạn khác hoặc so sánh với các doanh nghiệp khác. Việc đánh giá rủi ro cần được dựa trên hai yếu tố: xác suất xảy ra rủi ro và mức độ ảnh hưởng khi rủi ro xảy ra, từ đó có thể xếp hạng được rủi ro mà doanh nghiệp phải đối mặt. Để đánh giá rủi ro, nhà quản trị có thể sử dụng ma trận đánh giá rủi ro, trong đó, xác suất xẩy ra rủi ro và mức độ ảnh hưởng của rủi ro được xếp hạng theo 3 mức độ là
để kiềm chế tác hại của rủi ro. Để tiến hành phương pháp này cần phải đảm bảo nguyên tắc lợi nhuận mang lại phải lớn hơn thiệt hại do rủi ro gây ra. Bốn là chuyển giao rủi ro. Chuyển giao rủi ro là chuyển dịch đối tượng gánh chịu hậu quả rủi ro từ người này sang người khác bằng việc trả một khoản chi phí. Ví dụ, một hãng kinh doanh taxi trả một khoản tiền để mua bảo hiểm cho thân vỏ xe và bảo hiểm nghề nghiệp cho lái xe. Nếu tai nạn xảy ra thì hậu quả rủi ro sẽ chuyển sang công ty bảo hiểm gánh chịu. Tương tự, một ngân hàng đã mua bảo hiểm cho các quyết định của Hội đồng quản trị phòng trường hợp quyết định đó là sai lầm gây ra các rủi ro cho ngân hàng đó. Cuối cùng là chấp nhận rủi ro. Với những rủi ro không trọng yếu và không thể né tránh, doanh nghiệp chỉ có thể chấp nhận rủi ro sau khi đã sử dụng các cách thức để giảm thiểu tác động của rủi ro đó. 1.1.2 Kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp Hệ thống kiểm soát nội bộ KSNB là quy trình do Ban quản trị, Ban Giám đốc và các cá nhân khác trong doanh nghiệp thiết kế, thực hiện và duy trì để tạo ra sự đảm bảo hợp lý về khả năng đạt được mục tiêu của doanh nghiệp trong việc đảm bảo độ tin cậy của báo cáo tài chính, đảm bảo hiệu quả, hiệu suất hoạt động, tuân thủ pháp luật và các quy định có liên quan. Thuật ngữ “kiểm soát” được hiểu là bất cứ khía cạnh nào của một hoặc nhiều thành phần của KSNB.” ( Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 315 ). Hay, KSNB là một quy trình chịu ảnh hưởng bởi hội đồng quản trị, các nhà quản lý và các nhân viên khác của một tổ chức, được thiết kế để cung cấp một sự bảo đảm hợp lý trong việc thực hiện các mục tiêu sau: hiệu lực và hiệu quả của các hoạt động, tính chất đáng tin cậy của báo cáo tài chính, sự tuân thủ các luật lệ và quy định hiện hành. (Theo Committee of Sponsoring Oganizations- COSO) Theo COSO, hệ thống KSNB trong một doanh nghiệp được cấu thành bởi năm bộ phận là môi trường kiểm soát, quy trình đánh giá rủi ro, các hoạt động kiểm soát (thủ tục kiểm soát), thông tin và truyền thông, giám sát và thẩm định. Quy trình thiết kế và vận hành hệ thống KSNB trong một doanh nghiệp do các nhà quản lý thực hiện và thường bao gồm những bước sau:
- Thiết kế các thủ tục kiểm soát
- Thực hiện các thủ tục kiểm soát
- Kiểm tra sự tuân thủ các thủ tục kiểm soát
- Đánh giá các thủ tục kiểm soát Trong đó, việc thiết kế và thực hiện các thủ tục kiểm soát thường do các nhà quản lý cấp cao hoặc cấp trung gian hoặc cấp tác nghiệp đảm trách. Việc kiểm tra sự tuân thủ và đánh giá các thủ tục kiểm soát cũng có thể do các nhà quản lý thực hiện, nhưng khi quy mô doanh nghiệp lớn đến một mức nào đó, một bộ phận chuyên trách trong doanh nghiệp sẽ được giao đảm trách gọi là bộ phận KTNB. Có thể thấy, KSNB được thiết kế, thực hiện và duy trì nhằm ngăn chặn và giảm thiểu rủi ro, tăng cường hiệu quả hoạt động, hiệu lực cho quản lý và chất lượng thông tin của doanh nghiệp. Việc thiết kế, thực hiện và duy trì KSNB tùy thuộc vào quy mô và mức độ phức tạp của doanh nghiệp trong từng lĩnh vực hoạt động, từng thời kỳ khác nhau. 1.1.3. Quản trị rủi ro với kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ doanh nghiệp _ Quản trị rủi ro với kiểm soát nội bộ doanh nghiệp_* Một trong những cơ chế KSNB được phổ cập và ứng dụng nhiều nhất là cơ chế KSNB của Committee of Sponsoring Organisations (COSO). Theo COSO, KSNB được xem là một chu trình thuộc quyền hạn của Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc, được thiết kế nhằm có được sự đảm bảo hợp lý việc đạt được các mục tiêu sau: hiệu quả và hiệu suất của các hoạt động; độ tin cậy của báo cáo tài chính; tuân thủ pháp luật và các quy định. Các mục tiêu này hàm chứa một cách trực tiếp các rủi ro. Một cách gián tiếp, việc đạt được hay không đạt được các mục tiêu này sẽ có ảnh hưởng từ rủi ro chiến lược của doanh nghiệp. Chính vì vậy, theo cơ chế KSNB của COSO, đánh giá rủi ro được coi là một cấu phần quan trọng trong tổng thể cơ chế KSNB của doanh nghiệp. Cơ chế này đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng chu trình đánh giá các rủi ro tiềm tàng có thể ảnh hưởng tới việc đạt được các mục tiêu của KSNB. Chu trình này cần mang tính chất dự báo, thường được thực hiện cùng việc lên kế hoạch năm và được cập nhật thường xuyên khi có biến động lớn. Việc đánh giá rủi ro, cùng với các cấu phần khác trong KSNB, kể cả thủ tục kiểm soát, cần được thực hiện tại tất cả các cấp liên quan đến những hoạt động trọng yếu của doanh nghiệp. _ Quản trị rủi ro và kiểm toán nội bộ_*
lập ra trong doanh nghiệp như là một dịch vụ cho doanh nghiệp đó, có chức năng kiểm tra, đánh giá và giám sát tính phù hợp và hiệu quả của hệ thống kế toán và KSNB ”. Quan điểm này có thể được xem xét trên các khía cạnh sau: Một là, KTNB có chức năng đánh giá, kiểm tra, kiểm soát; Hai là, KTNB có vai trò là một dịch vụ trợ giúp cho doanh nghiệp; Ba là, đối tượng của KTNB là tính phù hợp và hiệu quả của hệ thống KSNB. Hiệp hội Kế toán viên công chứng Anh (ACCA) cũng đưa ra cách giải thích này tương tự Liên đoàn kế toán quốc tế, rằng: “KTNB là hoạt động kiểm tra và đánh giá được thiết lập trong một tổ chức nhằm mục địch quản trị nội bộ doanh nghiệp. KTNB có chức năng kiểm tra, đánh giá sự phù hợp và hiệu lực của hệ thống kế toán và hệ thống KSNB”. Viện kiểm tra viên và kiểm soát viên nội bộ của Pháp đưa ra khái niệm một cách đơn giản rằng: “KTNB là việc xem xét lại định kì những công việc mà lãnh đạo đang sử dụng để kiểm soát và quản lý doanh nghiệp” Nhằm đáp ứng yêu cầu cao hơn của quản lý, tháng 6 năm 1999, Hội đồng Giám đốc của IIA đã thông qua một định nghĩa mới, đưa ra một cách nhìn toàn diện hơn về KTNB. Định nghĩa này được sử dụng phổ biến trong các tài liệu của IIA cho tới hiện nay. Theo đó, KTNB được định nghĩa: “KTNB là hoạt động đánh giá tư vấn độc lập trong nội bộ tổ chức, được thiết kế nhằm cải tiến và làm tăng giá trị cho các hoạt động của tổ chức đó. KTNB giúp tổ chức đạt được các mục tiêu bằng việc đánh giá một cách hệ thống và cải tiến hiệu lực của quy trình quản trị, kiểm soát và quản lý rủi ro ”. Định nghĩa này có thể được xem xét trên các khía cạnh sau: Thứ nhất, KTNB là hoạt động có hai chức năng đánh giá và tư vấn; Thứ hai, KTNB là hoạt động nội kiểm nhưng vẫn phải đảm bảo được tính độc lập; Thứ ba, mục tiêu của KTNB là cải tiến và tăng giá trị của hoạt động tổ chức; Thứ tư, phương pháp thực hiện của KTNB là đánh giá hoạt động và kiến nghị nhằm cải thiện tính hiệu lực của hoạt động quản trị, kiểm soát rủi ro. Các khái niệm trên tuy có cách diễn đạt khác nhau nhưng nhìn chung đều chỉ rõ những điểm sau: Thứ nhất : KTNB tồn tại để hỗ trợ hoặc tạo ra lợi ích cho tổ chức. Đây là một hoạt động không mang tính “tự thân” mà xuất phát từ nhu cầu khách quan của quản lý.
Thứ hai : KTNB là một loại hình tổ chức có chức năng đo lường và đánh giá tính hiệu quả của các hoạt động khác nhau trong doanh nghiệp, kể cả hoạt động kiểm soát. Chức năng của KTNB là kiểm tra, đánh giá, xác nhận và tư vấn. Thứ ba : KTNB là một hoạt động nội kiểm có tính độc lập trong một tổ chức nói chung. Các tổ chức này có thể là các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh hoặc các doanh nghiệp phi lợi nhuận. Hoạt động này thường được thực hiện bởi các KTV nội bộ, song theo xu hướng hiện đại, hoạt động này có thể được thực hiện bởi các chuyên gia kiểm toán bên ngoài. Thứ tư : KTNB thực hiện việc kiểm tra, đánh giá đối với các hoạt động tài chính và phi tài chính trong tổ chức. Thứ năm : Người thực hiện KTNB phải có trình độ nghiệp vụ tương xứng, không những am hiểu về kiểm toán mà còn phải có chuyên môn nghiệp vụ đối với doanh nghiệp được kiểm toán. Thứ sáu : Đối tượng phục vụ của KTNB là Ban giám đốc, Hội đồng quản trị và các bộ phận được kiểm toán với các yêu cầu khác nhau. Như vậy, KTNB xuất hiện và thực hiện các hoạt động hỗ trợ quản lý xuất phát từ nhu cầu quản lý trong việc kiểm tra, đánh giá và hoàn thiện các biện pháp quản lý. Qua những phân tích trên, có thể rút ra kết luận rằng: KTNB là quá trình hoạt động độc lập của những người có thẩm quyền thuộc một bộ phận độc lập và chuyên trách được thiết lập bên trong một doanh nghiệp có chức năng kiểm tra, đánh giá và xác nhận các hoạt động khác của doanh nghiệp đồng thời tư vấn cho nhà quản lý biện pháp cải thiện hoạt động nhằm đạt được tối đa các mục tiêu quản lý Mục tiêu của KTNB là kiểm tra, đánh giá và báo cáo với nhà quản lý về độ tin cậy của thông tin tài chính và phi tài chính, mức độ chấp hành luật pháp và quy định, khả năng nhận diện, xử lý và phòng tránh rủi ro, tính hiệu lực của các hoạt động kiểm soát, tính hiệu quả của việc huy động và sử dụng các nguồn lực, hiệu năng quản lý đồng thời tư vấn cho nhà quản lý các biện pháp nhằm tăng giá trị và cải thiện hoạt động của doanh nghiệp hướng đến việc đạt được các mục tiêu quản lý, chất lượng thông tin, hiệu quả hoạt động và hiệu năng quản lý. 1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của kiểm toán nội bộ
1.4. CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ VÀ VAI TRÒ CỦA KIỂM TOÁN NỘI BỘ
1.4.1. Chức năng của kiểm toán nội bộ Thực hiện hai chức năng cơ bản của kiểm toán nói chung, KTNB có các chức năng chính là chức năng kiểm tra, đánh giá và xác nhận và chức năng đảm bảo, tư vấn. _ Chức năng kiểm tra, đánh giá và xác nhận_* KTNB thực hiện kiểm tra thông qua các biện pháp xem xét, đối chiếu mức độ trung thực, hợp lí của các thông tin tài chính kế toán, mức tuân thủ pháp luật và các quy định khác, tính hiệu quả, hiệu lực và kinh tế của các hoạt động của doanh nghiệp. Trên cơ sở thực hiện chức năng kiểm tra, KTNB thực hiện đánh giá tính trung thực, hợp lí của các tài liệu kế toán, việc chấp hành các quy định của cá nhân, bộ phận trong doanh nghiệp và đánh giá tính hiệu quả, hiệu lực và kinh tế của các hoạt động. Thông qua quá trình kiểm tra, đánh giá, KTNB thực hiện hoạt động xác nhận và báo cáo thực trạng đối tượng kiểm toán cho cấp quản lý có thẩm quyền. Phạm vi kiểm tra, đánh giá và xác nhận của KTNB bao gồm: Một là : Tính phù hợp, độ tin cậy và chính xác của thông tin kế toán, các thông tin tài chính có thể định lượng được thuộc tất cả các hệ thống và hoạt động của doanh nghiệp. Hai là : Sự vận hành hữu hiệu của hệ thống KSNB. Ba là : Tính tuân thủ luật pháp, các nguyên tắc, chính sách, chế độ, nghị quyết, quyết định của Nhà nước và của chính doanh nghiệp. Bốn là : Tính hiệu quả, hiệu lực và kinh tế của các hoạt động kinh doanh và việc sử dụng các nguồn lực. Phạm vi chức năng của KTNB phù hợp với các chuẩn mực KTNB và được vận dụng linh hoạt tùy thuộc vào đặc điểm, quy mô hoạt động và đặc thù quản lý của từng doanh nghiệp. _ Chức năng bảo đảm và tư vấn_* Cùng với quá trình phát triển của quản trị rủi ro doanh nghiệp, KTNB đang dần trở thành một công cụ hữu hiệu để doanh nghiệp kiểm soát rủi ro thông qua việc thực hiện chức năng đảm bảo và tư vấn. Thực hiện chức năng tư vấn nghĩa là KTNB xuất kiến nghị các giải pháp cho nhà quản trị nhằm cải thiện hoạt động, nâng cao chất lượng thông tin, tăng cường tính
tuân thủ quy định đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực và hiệu quả các hoạt động của doanh nghiệp. Cơ sở của việc thực hiện chức năng này chính là thông qua quá trình kiểm tra, đánh giá, KTNB đã nắm rõ thực trạng của đối tượng kiểm toán để từ đó đánh giá được những điểm mạnh có thể tiếp tục phát huy và hạn chế, khiếm khuyết cần khắc phục. Phạm vi tư vấn có thể trên bình diện chung của hệ thống KSNB trong việc giám sát BCTC, quản trị rủi ro… hoặc chuyên sâu vào từng khía cạnh, do từng bộ phận đảm trách như quản lý tài chính, quản lý đầu tư,… Bên cạnh vai trò tư vấn, KTNB có thể tham gia vào công tác đào tạo hoặc hỗ trợ đào tạo cho các nhân viên, bộ phận trong doanh nghiệp kiến thức chuyên môn nghiệp vụ liên quan đến quản trị rủi ro, thủ tục kiểm soát, soát xét BCTC, công nghệ thông tin,… Về khía cạnh đảm bảo, KTNB có thể đưa ra sự đảm bảo cho các nhà quản trị về tính hữu hiệu của hệ thống KSNB và về khả năng đạt được các mục tiêu quản lý. Các đảm bảo này tập trung chủ yếu ở khu vực quản trị rủi ro, KSNB đối với các vấn đề đạo đức kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp và trách nhiệm xã hội. Chức năng này ngày càng được kì vọng trong điều kiện các doanh nghiệp theo đuổi cùng một lúc nhiều mục tiêu trên các khía cạnh khác nhau. Mặt khác, trên cơ sở đánh giá và xác nhận về những phát hiện trong quá trình kiểm tra, KTNB đề xuất và tư vấn giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hệ thống KSNB và cải thiện các hoạt động của doanh nghiệp. Với mong muốn tiến đến sự hoàn thiện của hệ thống KSNB cũng như cải thiện vững chắc các hoạt động của doanh nghiệp, chức năng đảm bảo và tư vấn của KTNB ngày càng được đặc biệt quan tâm. 1.4.2. Nhiệm vụ của kiểm toán nội bộ Cụ thể hóa các chức năng trên, KTNB có các nhiệm vụ chủ yếu sau: Một là , KTNB thực hiện việc kiểm tra, đánh giá tính phù hợp, hiệu lực và hiệu quả của hệ thống KSNB thông qua việc soát xét hệ thống này nhằm phát hiện, ngăn chặn các sai sót, gian lận có thể xảy ra trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Hai là, KTNB thực hiện việc kiểm tra, xác nhận chất lượng và độ tin cậy của các thông tin kinh tế, tài chính trên các báo cáo kế toán của doanh nghiệp trước khi trình ký duyệt nhằm giúp nhà quản trị doanh nghiệp và các đối tượng quan tâm đến thông tin kinh tế tài chính của doanh nghiệp có cơ sở để phục vụ cho việc ra quyết định kinh tế.
hội cho việc cải tiến nhằm mang lại lợi ích cho doanh nghiệp. Giá trị được tăng thêm thông qua việc phát triển các sản phẩm, dịch vụ và việc sử dụng tối ưu các nguồn lực. Các thông tin cải tiến này tồn tại dưới hình thức tư vấn thông qua lời khuyên, báo cáo kiểm toán hoặc qua những dịch vụ khác. Kết quả cuối cùng đối với mỗi hoạt động cá biệt được trao đổi một cách rõ ràng và hợp lý cho các nhà quản lý và những người điều hành chịu trách nhiệm về hoạt động đó nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả của hệ thống KSNB và quản trị rủi ro trong doanh nghiệp. Đối với các bộ phận khác trong doanh nghiệp : KTNB hướng dẫn nghiệp vụ, đảm bảo tính tuân thủ trong hoạt động, phối kết hợp với các bộ phận khác trong doanh nghiệp, nhờ đó những mục tiêu cụ thể được đạt tới ngay từ những cấp thấp nhất và hướng tới sự phát triển chung. Đối với KTV bên ngoài : KTNB cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết, phối hợp thực hiện kiểm toán tại doanh nghiệp; phối hợp cùng bộ phận được kiểm toán cung cấp, giải trình các thông tin cho kiểm toán bên ngoài và tham gia ý kiến với kiểm toán ngoài trong việc lập, hoàn thiện báo cáo, biên bản kiểm toán trước khi trình lãnh đạo ký. 1.5. CÁC LOẠI KIỂM TOÁN NỘI BỘ Cũng như kiểm toán nói chung, tùy vào các tiêu thức khác nhau, KTNB được phân thành nhiều loại khác nhau. 1.5.1 Phân loại kiểm toán nội bộ theo đối tượng kiểm toán cụ thể Xét theo đối tượng kiểm toán, KTNB được chia thành 3 loại là kiểm toán BCTC, kiểm hoạt động và kiểm toán tuân thủ. Kiểm toán BCTC : là việc kiểm tra, xác nhận BCTC và báo cáo quản trị đã lập so với những chuẩn mực chung của kế toán đã được chấp nhận, các quy định và thủ tục quản lý của từng khâu công việc, của từng biện pháp trong hệ thống KSNB của doanh nghiệp để kết luận về tính trung thực, hợp lí của thông tin trong các BCTC cùng tính hợp lệ của biểu mẫu báo cáo. Như vậy, nhiệm vụ cụ thể của KTNB khi kiểm toán BCTC là:
- Kiểm tra và xác nhận tính đầy đủ, tin cậy của BCTC trước khi trình Ban giám đốc ký duyệt.
- Kiểm tra và đánh giá các BCTC, đưa ra các kiến nghị cần thiết để đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả cho hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. Kiểm toán hoạt động : là việc thẩm tra các trình tự và các phương pháp tác nghiệp ở các bộ phận hoặc doanh nghiệp được kiểm toán. Các tác nghiệp không chỉ giới hạn ở lĩnh vực tài chính kế toán mà còn mở rộng sang các lĩnh vực khác như đánh giá cơ cấu tổ chức, nghiệp vụ sử dụng máy tính, các phương pháp sản xuất… và mọi lĩnh vực quản lý nếu cần và có thể thực hiện. Như vậy, nhiệm vụ cụ thể của KTNB khi kiểm toán hoạt động là:
- Kiểm tra tính hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh trong đơn vị.
- Kiểm tra và đánh giá sự hữu hiệu của các bộ phận chức năng và của cả đơn vị trong việc hoàn thành các mục tiêu kinh doanh.
- Đề xuất các biện pháp cải tiến để nâng cao sự hữu hiệu và tính hiệu quả trong hoạt động của đơn vị. Nội dung tối ưu hoá được các nhà kiểm toán Canada khái quát bằng mô hình 3E: Economic (tiết kiệm), Efficience (hiệu quả), Effect (hiệu năng):
- Tiết kiệm (Economic) được hiểu là việc mua sắm các nguồn lực phải được xác định hợp lý về số lượng và bảo đảm yêu cầu chất lượng với chi phí thấp nhất.
- Hiệu quả (Efficience) được hiểu là quan hệ giữa một bên là các sản phẩm, dịch vụ làm ra với một bên là nguồn lực đã tạo ra chúng với yêu cầu có kết quả tối đa với chi phí về nguồn lực tối thiểu.
- Hiệu năng (Effect) là xét mục tiêu hoặc kết quả cụ thể của một chương trình, dự án hoặc hoạt động. Các chương trình khác nhau về mục tiêu và về quản lý. Do đó, cách thức kiểm toán và hình thức báo cáo kiểm toán cũng khác nhau. Kiểm toán tuân thủ: KTNB thực hiện việc xem xét, đánh giá sự tuân thủ các thủ tục, các nguyên tắc, các quy định, quy chế quản lý của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và của ban lãnh đạo doanh nghiệp đã đề ra.
- Kiểm tra sự tuân thủ luật pháp, chính sách chế độ quản lý của nhà nước.
- Kiểm tra việc chấp hành các quyết định, quy chế của Hội đồng quản trị và Ban giám đốc.
