Download Autocad ile perpektif çizimler and more Lecture notes Automobile Engineering in PDF only on Docsity!
TEKNİK RESİM
TEKNİK RESMİN ÖNEMİ
TEMEL BİLGİLER
A-Teknik Resmin Tanımı : Teknik Resim ; endüstride makine parçalarının yapımı ve montajı için gerekli olan bütün bilgileri taşıyan , bir ölçek dahilinde ve belirli kurallara uygun olarak kağıt üzerine çizilen resimdir. Güzel sanatların bir kolu olan resim , serbest elle veya belirli şartlar dahilinde , özel resim araç ve gereçler kullanılarak çizilir. Teknik Resim ise kabul edilen çizim kural ve metotlarını bilen ve uygulayabilen kişiler (Teknik Ressamlar) tarafından çizilir.
2-Teknik Resmin Meslek Resmi İle İlgisi ve Endüstrideki Yeri : Endüstri iş kollarında üretilen her çeşit araç, gereç ve makineler , birden fazla parçanın birleştirilmesiyle oluşur.Her parça, üretilmeden önce ilgili bölüm tarafından tasarlanır, projelendirilir, teknik resmi çizilir ve daha sonra imalata geçilir. Parçalar kağıt üzerinde söz yerine çizgi, harf, numara ve sembollerle ifade edilir. İşte bir parçanın çizilen Teknik Resim, ilgili meslek dalının özelliklerini taşıyorsa buna Meslek Resmi denir. Elektrik, Elektronik, Tesviye, Motor gibi meslek dallarının kendi Meslek Resimleri olmasına rağmen ,hepsinin temeli Teknik Resim'e dayanır.Ortak anlaşma ve anlatım aracı olan Teknik ve Meslek Resmi sayesinde dünyanın her yerindeki lisanlarını bilmediğimiz insanlarla kolaylıkla anlaşabiliriz.
II - STANDART RESİM YAPRAĞI ÖLÇÜLERİ : Resim yapraklarının ebatları TS 88 'e göre standart hale getirilmiştir.En büyük standart resim kağıdının alanı 1 m2 dir ve A0 olarak adlandırılır.Dikdörtgen şeklindeki A resim kağıdının eni x , boyu ise y ile ifade edilirse; x. y = 1 m2 dir.Resim kağıdının eni ile boyu arasındaki oran ise , yani y = x. dir. Buna göre A0 resim kağıdında x = 841 mm , y =1189 mm ' dir.
II-RESİM KAĞITLARININ KATLANMASI :
A0 , A 1 , A 2 ve A 3 formalarına çizilen resimlerin dosyalanarak saklanabilmesi için ebatlarının dosya büyüklüğüne düşürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu formalar A 4 forması (210x297) esas alınarak katlanır. Katlama esnasında resmin sağ alt köşesinde bulunan başlığın (Antet) dosya açıldığında görülecek şekilde üste gelmesine
dikkat edilmelidir. TS 88 'e göre standart hale getirilen katlama şekilleri aşağıda gösterilmiştir.
STANDART ÇİZGİLER, ÇİZİM TEKNİKLERİ ve UYGULAMASI : 1- ÇİZGİ ve ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ : Teknik ve Meslek Resimde parça ve devrelerin herkes tarafından kolaylıkla aynı şekilde anlaşılması için, çeşitli şekil ve kalınlıklarda çizgiler kullanılır. Resmin büyüklüğüne ve çeşidine göre seçilen çizgiler TS 88 'de standartlaştırılmıştır. Ayrıca, çizgiler, kalın çizgi ve ince çizgi olmak üzere iki çeşittir. Kalın çizginin ince çizgiye oranı ise yaklaşık 2 olmalıdır.Resmin büyüklüğüne ve çeşidine göre değişen çizgi kalın- lıkları; 0,18 - 0,25 - 0,35 - 0,5 - 0,7 - 1 - 1,4 ve 2 mm olur. Bunların içerisinde en çok kullanılan temel çizgiler 0,
- 0,50 - 0,70 ve 1 mm 'lik çizgilerdir. 2- TEKNİK RESİMDE KULLANILAN ÇİZGİLERİN ÖZELLİKLERİ: a) Çizgi çeşidi,çizilecek şeklin büyüklüğüne göre seçilmeli ve resmin bütün kısımları bu çizgi ile tamamlanmalıdır. b) Çizgi kalınlığı, TS 88 'de belirtilen standartlara uygun olmalıdır. c ) Çizgilerin çiziminde standart kurşun kalem uçları kullanılmalı,kalın çizgiler B veya 2B, ince çizgiler ise H veya 2H kalemleri ile çizilmelidir. d) Noktalı kesik çizgilerin kesişme noktaları çizginin dolu kısımlarına denk getirilmelidir. e) Resmin büyüklüğüne göre boyları 3 ~ 6 mm ve aralıkları 0,8 ~ 1,5 mm olan kesik çizgiler,mümkün olduğu kadar eşit aralıklı ve aynı kalınlıkta çizilmelidir. f ) Sürekli kalın ve ince çizgilerin kesişmesi durumunda kesişme köşeleri fazla taşmamalı ve eksik kalmamalıdır. g) Doğrular ile daire yaylarının birleşme yerleri,köşe yapmamalı ve birbirinin devamı gibi görünmelidir. h) Paralel olarak çizilen iki çizgi arasındaki mesafe,kalın çizgi kalınlığının iki katından az olmamalıdır.
4-YAZI YAZMAK : Teknik ve Meslek Resimde kullanılan standart yazılar; kurşun kalem veya mürekkepli kalemlerle, elle veya yazı şablonu kullanılarak yazılır. Yazı yazarken çizim araç ve gereçleri, tekniğine uygun kullanılmalı ve kağıt kirletilmemelidir. Ayrıca temiz ve düzgün bir yazı için dikkatli ve sabırlı olmalı, göz ile yazı arasında yaklaşık 30 cm mesafe bulunmalıdır. Bu sırada el, en az iki noktadan masa üzerine temas etmeli ve ışık sol taraftan gelmelidir.
Serbest Elle Dik Harf ve Rakamların Yazılması.
geçen bir doğru çizilir.
b)Doğru Dışındaki Bir noktadan Geçen Dik Doğru Çizmek: Gönye doğru ile çakıştırılır. Gönyenin diğer kenarı ikinci gönyeye dayandıktan sonra ilk gönye kaydırılarak doğru dışındaki O noktası üzerine getirilir. O noktasından geçen ve doğru ile kesişen bir çizgi çizildiğinde , verilen doğruya dik çizilmiş olur.(şekil 39)
2 - PERGEL İLE DİK DOĞRULAR ÇİZMEK:
a)Bir Doğrunun Ucundan Dikme Çıkmak:
I. Yöntem: Pergel ile O merkezli R yarıçaplı bir yay çizilerek, yayın doğruyu A noktasında kesmesi sağlanır. Pergel açıklığı bozulmadan A merkezli yay çizilerek B noktası, B merkezli yay çizilerek C noktası, C merkezli yay çizilerek D noktası tespit edilir.D noktası ile O noktası birleştirildiğinde,istenilen dik doğru elde edilmiş olur.
II. Yöntem: Doğru üzerinde A noktası merkez alınarak xy ölçüsünün üç katı pergel açıklığında bir yay çizilir ve B noktası belirlenir. Bu kez pergel xy ölçüsünün dört katı kadar açılır ve A merkezli bir yay çizilir. Daha sonra B noktası merkez alınarak ve pergel xy ölçüsünün beş katı kadar açılarak önceki yayı kesen ikinci bir yay çizilir. İki yayın kesiştiği C noktası ile A noktası birleştirildiğinde dikme elde edilir.
c) Doğruya, Dışındaki Bir Noktadan Dikme İnmek :
I. Yöntem: Pergel ile O merkezli ve doğruyu kesecek şekilde bir yay çizilerek A ve B noktaları elde edilir. Pergel
açıklığı azaltılarak A ve B merkezli ve doğrunun üst tarafında kesişen yaylar çizilir. Bulunan C noktası ile O noktası birleştirilerek doğruyu kesecek şekilde uzatılırsa,doğruya dikme inilmiş olur.
II. Yöntem: Doğrunun dışında uygun bir A noktası işaretlenir. O noktasından geçerek doğruyu iki yerden kesen A merkezli bir yay çizilir. Doğru üzerinde elde edilen B noktası ile O noktasını birleştiren çizgi, doğruya inilen dikmedir.
C - DOĞRU PARÇASINI EŞİT PARÇALARA BÖLMEK :
a) Bir Doğru Parçasını Gönye Yardımı İle İki Eşit Parçaya Bölmek : Aynı açılı iki gönye alınarak veya yalnız bir gönye kullanarak doğrunun A ve B uçlarından, birbirini kesen iki çizgi çizilir. Çizgilerin kesiştiği O noktasından gönye ile doğruya dikme inildiğinde
D-DAİRE İÇERİSİNE DÜZGÜN ÇOKGEN ÇİZİMİ:
a) Daire İçerisine Düzgün Üçgen Çizimi: I. Yöntem: 1- Yatay ve dikey eksenler çizilir. 2- O merkezli, R yarıçaplı bir daire çizilir. 3- Dikey eksenin alt tarafta daireyi kestiği A noktasına pergel ucu konularak merkezden geçen ve R yarıçaplı 1 nolu yay çizilir. 4- 1 nolu yayın daireyi kestiği noktalar B-C harfleri ile işaretlenir ve B-C noktaları arası bir doğru ile birleştirilir. 5- Dikey eksenin üst tarafta daireyi kestiği D noktası, B ve C noktaları ile birleştirilerek DBC eşkenar üçgeni elde edilir.
II. Yöntem: 1- Yatay ve dikey eksenler çizilir. 2- O merkezli, R yarıçaplı bir daire çizilir. 3- Dikey eksenin altta daireyi kestiği noktadan gönye ile daireyi kesen 30º 'lik bir açı çizilir. 4- Açı kolunun daireyi kestiği C noktasından sola doğru yatay bir çizgi çizilerek eşkenar üçgenin taban kenarı elde edilir. 5- Taban kenarının iki ucu, üçgenin tepe noktası olan dairenin dikey eksenle üstte kesiştiği A noktası ile birleştirildiğinde, üçgen çizilmiş olur.
b) Daire İçerisine Gönye Yardımı İle Düzgün Dörtgen (kare) Çizimi:
1- Yatay ve dikey eksenler çizilir. 2- O merkezli, R yarıçaplı bir daire çizilir. 3- 45º 'lik gönye ile eksen çizgilerinin daireyi kestiği noktaların arasına, merkezden geçen iki ayrı eksen daha çizilir (veya bu iki nokta arası pergel yardımı ile ikiye bölünür). 4- Sonradan çizilen eksenlerin daireyi kestiği noktalar A-B-C-D harfleri ile işaretlenir. 5- A-B-C-D noktaları birer doğru ile birleştirildiğinde, kare çizilmiş olur. C) Daire İçerisine Düzgün Beşgen Çizimi:
1- Yatay ve dikey eksenler çizilir. 2- O merkezli, R yarıçaplı bir daire çizilir. 3- OA yarıçap uzunluğu iki eşit parçaya bölünerek B noktası elde edilir. 4- Pergel ile B merkezli, BC yarıçaplı bir yay çizilerek H noktası elde edilir. 5- C merkezli, CH yarıçaplı bir yay çizilerek D noktası elde edilir. 6- Pergel açıklığı bozulmadan D noktasından başlanarak beşgenin köşeleri olan E-F-G noktaları daire üzerinde işaretlenir. 7- Beşgenin köşeleri olan C-D-E-F-G noktaları birer doğru ile birleştirildiğinde beşgen çizilmiş olur. d) Daire İçerisine Düzgün Altıgen Çizimi:
1- Yatay ve dikey eksenler çizilir. 2- O merkezli, R yarıçaplı bir daire çizilir. 3- İki eksen arasında kalan dik açıların içerisine 30º 'lik gönye kullanarak merkezden geçen ve daireyi kesen çizgiler çizilir. 4- Bu çizgilerin ve eksenlerin daireyi kestikleri noktalar A-B-C-D-E-F harfleri ile işaretlenir.
5- Aynı şekilde G noktası ile kısa kenardaki (O-F arası) 1-2- 3-4 noktaları birer çizgi ile ayrı ayrı birleştirilir ve uzatı- larak önceki çizilen çizgilerle kesişmeleri sağlanır. 6- Aynı numaralı çizgilerin kesişme noktaları eğri cetvelinin (pistole) uygun kavisleri ile birleştirildiğinde, elipsin çevresi elde edilir. 7- Dikdörtgenin 1/4 'lik kısmında yapılan bu işlem, diğer kısımlarda da uygulandığında elips çizilmiş olur.
c) Daireler Yöntemiyle Elips Çizimi:
O merkezli, elipsin büyük ve küçük çaplarına eşit iç içe iki daire çizilir. 2- Büyük dairenin çevresi, istenildiği kadar eşit parçalara bölünür ve bu nok- talar O merkezi ile birleştirilir. 3- Büyük dairenin üzerindeki bölüm noktalarından, gönye yardımı ile düşey eksene paraleller çizilir. 4- Küçük dairenin üzerindeki bölüm noktalarından,gönye yardımı ile yatay eksene paraleller çizilir. 5- Yatay ve dikey olarak çizilen paralellerin kesiştikleri noktalar, eğri cetvel- lerinin (pistole) uygun kavisleri ile birleştirildiğinde elips çizilmiş olur. b) Dikdörtgen yöntemiyle Elips Çizimi:
1- Elipsin büyük ve küçük çaplarından geçen dikdörtgen çizilerek A-B-C-D noktaları işaretlenir. 2- Dikdörtgenin kenar ortayları çizilerek E-F-G-H ve O noktaları işaretlenir. 3- Dikdörtgenin AF, FB, DH ve HC kenarları ile FO ve OH ekseni, aynı sayıda eşit parçalara bölünür. 4- E noktası ile uzun kenardaki (A-F arası) 1-2-3-4 noktaları birer çizgi ile ayrı ayrı birleştirilir. 5- Aynı şekilde G noktası ile kısa kenardaki (O-F arası) 1-2- 3-4 noktaları birer çizgi ile ayrı ayrı birleştirilir ve uzatı- larak önceki çizilen çizgilerle kesişmeleri sağlanır. 6- Aynı numaralı çizgilerin kesişme noktaları eğri cetvelinin (pistole) uygun kavisleri ile birleştirildiğinde, elipsin çevresi elde edilir. 7- Dikdörtgenin 1/4 'lik kısmında yapılan bu işlem, diğer kısımlarda da uygulandığında elips çizilmiş olur.
c) Daireler Yöntemiyle Elips Çizimi:
1- O merkezli, elipsin büyük ve küçük çaplarına eşit iç içe iki daire çizilir. 2- Büyük dairenin çevresi, istenildiği kadar eşit parçalara bölünür ve bu nok- talar O merkezi ile birleştirilir. 3- Büyük dairenin üzerindeki bölüm noktalarından, gönye yardımı ile düşey eksene paraleller çizilir. 4- Küçük dairenin üzerindeki bölüm noktalarından,gönye yardımı ile yatay eksene paraleller çizilir. 5- Yatay ve dikey olarak çizilen paralellerin kesiştikleri noktalar, eğri cetvel- lerinin (pistole) uygun kavisleri ile birleştirildiğinde elips çizilmiş olur. g) İki Daireyi, Verilen R Yarıçaplı Bir Yay İle İçten Birleştirmek:
h) Sinüs Eğrisi çizmek :
1- R1 yarıçaplı O1 merkezli dairenin dışına, O1 merkezli ve R1 + R yarıçaplı bir yay çizilir. 2- R2 yarıçaplı O2 merkezli dairenin dışına, O2 merkezli ve R2 + R yarıçaplı bir yay çizilerek ilk yay ile kesiştirilir. 3- İki yayın kesiştiği M noktası ile O1 ve O2 noktaları birleştirilir. Çizilen doğruların daireleri kestiği noktalar A ve B harfleri ile işaretlenir. 4- M merkezli, R yarıçaplı bir yay ile A ve b noktaları birleştirilir. 5- Aynı işlemler dairelerin alt tarafında da yapıldığında iki daire, R yarıçaplı yay ile birleştirilmiş olur.
a) Eğik İzdüşüm : İzdüşüm ışınlarının birbirine paralel ve izdüşüm düzlemine eğik ( ' den farklı açılarda ) gelmesi ile izdüşüm düzlemi üzerinde oluşan görünüşe Eğik İzdüşüm denir. Eğik İzdüşüm yöntemi teknik resimde
eğik perspektif görünüşlerinin çiziminde kullanılır. b) Dik İzdüşüm : İzdüşüm ışınlarının , düzleme dik olarak gelmesi ile oluşan görünüşe Dik İzdüşüm denir. İzdüşümün , cismin gerçek büyüklüğü ile aynı ölçülerde olduğu bu izdüşüm şekli , genellikle teknik resim çiziminde kullanılır. Dik izdüşüm 2 bölüme ayrılır : 1-Aksonometrik İzdüşüm: İzdüşüm ışınlarının düzleme dik gelmesi fakat, cismin düzleme eğik olarak tutulması ile elde edilen izdüşüme denir. İzometrik,Dimetrik ve Trimetrik olarak üçe ayrılan aksonometrik izdüşüm yöntemi, teknik resimde perspektif çiziminde kullanılır.
- Aksonometrik Dik İzdüşüm- 2- Eşlenik Dik İzdüşüm: İzdüşüm ışınları izdüşüm düzlemine dik ve cismin bazı yüzeylerinin düzleme dik,bazı yüzeylerinin ise paralel olarak tutulması ile elde edilen izdüşüme denir. İzdüşüm ölçülerinin cismin gerçek büyüklüğü ile aynı olduğu bu yöntemde cismin bütün şeklini belirtmek için birden fazla izdüşüm çizilir. Eşlenik dik izdüşüm yönteminde izdüşüm ışınları birbirine paralel ve düzleme diktir. Fakat bazen cismin eğik yüzeyleri izdüşüm düzlemine eğik şekilde olabilir.
TEMEL İZDÜŞÜM DÜZLEMLERİNİN AÇILMIŞ ŞEKLİ ve BURADAKİ TEMEL GÖRÜNÜŞLERİN ADLANDIRILMASI : 1- TEMEL İZDÜŞÜM DÜZLEMİ ve ÇEŞİTLERİ : Daha çok teknik resimde bütün geometrik çizimlerin görünüşlerinin çiziminde kullanılan eşlenik dik izdüşüm yönteminde izdüşüm düzlemleri,birbirine bitişik ve dik olarak kabul edilir.Daima durgun su yüzeyi gibi kabul edilen düzlemlerden birisine Yatay Düzlem, buna dik olan ikinci düzleme ise Düşey Düzlem denir. İzdüşüm düzlemlerini daha iyi açıklayabilmek için örnek olarak,kenarları birbirine bitişik ve aralarındaki açı 90º olan içi boş bir küp alalım.
Yukarıdaki şekilde açınımı verilen küp yüzeylerinden her biri birer izdüşüm düzlemidir ve bunların tamamına Temel İzdüşüm Düzlemleri denir.İzdüşüm düzlemi üzerinde bir cismin ayrıntılı olarak standart görünüşlerle ifade edilmesine ve aynı zamanda küpün açık şekline Epür denir. En çok kullanılan üç yüzeyi bir birine menteşe ile bağlanmış olarak kabul edersek; a) Bakış noktasına göre yatay durumda olan düzlem, Yatay düzlem ( Y ). b)Bakış noktasının sağ (veya sol ) tarafında bulunan düzlem, Profil Düzlem ( P) şeklinde isimlendirilir. Bu düzlemler üzerine çizim yaparken düzlemlerin birleşme yerleri bir çizgi (Eksen) şeklinde gösterilir. Bunlardan alın ve yatay düzlemi arasındaki çizgiye Yer Ekseni , alın ve profil düzlemi arasındaki çizgiye de Ara Eksen denir. Temel İzdüşüm Düzlemleri Şekilleri aşağıda verilmiştir.
C-NOKTA VE DOĞRUNUN İZDÜŞÜMLERİ:1-NOKTANIN İZDÜŞÜMLERİ :
Geometride , iki doğrunun kesiştiği kısım olarak belirtilen ve teorik olarak bir boyutu olamayan, yalnızca bir yeri bulunan oluşuma Nokta denir. İki nokta birleştirildiğinde Doğru , doğrular birleştirildiğinde Yüzeyler , yüzeyler birleştirildiğinde ise Cisimler meydana gelir.
a) Önden Görünüş : Cisme önden bakılarak çizilen ve görünmez çizgilerin en az , detayın ise en fazla olduğu görünüştür. b) Üstten Görünüş : Cisme üstten bakılarak yatay izdüşüm düzlemine (Önden Görünüşün Altına) çizilen görünüştür. c) Sağ Yandan Görünüş : Cisme sağ yan taraftan bakılarak profil izdüşüm düzlemi karşısındaki düzleme (Önden Görünüşün soluna ) çizilen görünüştür. Sağdan görünüş şeklinde de ifade edilir. d) Sol Yandan Görünüş : Cisme sol yan taraftan bakılarak profil izdüşüm düzlemine (Önden Görünüşün sağına ) çizilen görünüştür. Soldan görünüş şeklinde de ifade edilir. e) Arkadan Görünüş : Cisme , alın izdüşüm düzleminin arka tarafından bakılarak alın izdüşüm düzleminin karşısındaki düzleme çizilen görünüştür. f) Arkadan Görünüş : Cisme , alttan bakılarak yatay izdüşüm düzleminin karşısındaki düzleme ( Önden görünüşün üstüne ) çizilen görünüştür.
İKİ GÖRÜNÜŞÜ VERİLEN RESMİN ÜÇÜNCÜ GÖRÜNÜŞÜNÜN ÇİZİLMESİ :
Birçok makina parçasının iki görünüşle tanıtılabildiği daha önce açıklanmıştı. Bazen bu parçaların üçüncü görünüşleri de istenebilir. Bu durumda parçanın üçüncü görünüşü, izdüşüm kurallarına göre çizilir. Şekilde ön ve üst görünüşü verilen parçanın sol yan görünüşünün nasıl çizileceğini işlem basamakları şeklinde açıklayalım: a) Yatay ve dikey eksenler çizilir. b) Üçüncü görünüşün ebatları , ön ve üst görünüşten taşınan sınır çizgileri ile belirlenir. c) Parçanın tüm köşeleri numaralandırılır.
d) Ön ve üst görünüşteki aynı numaralı köşeler taşıma çizgileri ile yan görünüşün çizilebileceği bölgeye taşınarak kesiştirilir. e) Parçanın görünen ne görünmeyen çizgileri tespit edilir. f) Taşıma çizgilerinin kesişme noktaları , görünen kısımlar için düz çizgi , görünmeyen kısımlar için kesik çizgi ile birleştirilir. Böylece üçüncü görünüş tamamlanmış olur.
İki Görünüşü Verilen Parçanın Üçüncü Görünüşünün Çizilmesi a) Parçanın Perspektif Görünüşü, b) İki Görünüş ve Eksen Çizgileri, c) Taşıma Çizgilerinin Kesiştirilmesi ve Üçüncü Görünüşün Ortaya Çıkması
PERSPEKTİFİ VERİLEN PARÇANIN GÖRÜNÜŞLERİNİN ÇİZİM SIRASI:
Teknik resimde parça görünüşleri çizilirken, çizimin çabuk ve doğru olması için öncelikle parçanın neresinden çizime başlanacağı ve nasıl çizileceğinin tespit edilmesi gerekir. Görünüşlerin çiziminde uyulması gereken ortak kurallar şu şekilde sıralanır : a) Parçanın temel görünüşlerinin çizilebilmesi için, çalışma veya imalat şekline göre tutulma konumu tespit edilir. Ön görünüş tespit edilir. b) Diğer görünüşlerin sayısı ve bakış yönleri tespit edilir. c) Görünüşlerin kaplayacağı alan ve dolayısıyla kağıt ebatları belirlenir. d) Forması belirlenen kağıdın kullanış yönü tespit edilip, resim masasına bağlanarak çerçeve ve antet çizilir. e) Görünüşün ebatlarına göre uygun kenar boşlukları bırakılarak ince çizgilerle dikdörtgenler çizilir. f) Parçanın özelliğine göre, varsa eksen çizgileri çizilir.Sonra Daire,yay ve diğer çizgiler çizilir. g) Köşe birleştirmeleri ve diğer tamamlayıcı çizgiler çizilir. h ) Fazla çizgiler silinerek gerçek görünüşler ortaya çıkartılır. ı) Önceden ince çizgilerle çizilen görünüşler,daire ve yaylardan başlanarak koyulaştırılır. i ) Yatay,dikey ve eğik olarak çizilen düz çizgiler koyulaştırılır. j) Kesik çizgiler ve tarama çizgileri koyulaştırılır. k) Ölçü çizgileri,ok ve rakamlar yazılır. l) Son olarak tolerans ve diğer bilgiler yazılır.
c) Büyültme ölçekleri ile çizilen resimlerde gerekli görülmesi halinde resmin yan tarafına parçanın gerçek ölçülerdeki resmi çizilmeli ve ölçülendirilmeyip altına 1:1 ölçeği yazılmalıdır. d) Parça resimleri ister büyültme ölçeğine göre isterse küçültme ölçeğine göre çizilsin,her iki durumda da çizilen resimlerin üzerine yazılan ölçüler,o parçanın gerçek büyüklüğünü gösteren ölçülerdir. e) Kullanılan ölçek ne olursa olsun açıların çiziminde gerçek ölçüler kullanılır. f) Bazı özel parçaların çiziminde, TS 88 'e göre belirlenen standart ölçek değerlerinin dışında ölçekler de kullanılabilir. g)Bazen parçaların belirli noktalarının daha iyi açıklanması için detay görünüşleri çizilir.Bu durumda detay görünüşün yanına ölçeği yazılır. h) Seçilen ölçek her zaman, parçaya ait bilgilerin kolay ve açık olmasını sağlayacak büyüklükte olmalıdır. ı ) Büyültme ve küçültme ölçekleri ile yapılan çizimlerde ölçek cetvelinin kullanılması tavsiye edilir
ÖLÇÜLENDİRMENİN GEREĞİ ve ÖNEMİ :
Teknik Resim kurallarına göre çizilen parça resimleri , sadece o parçanın şekli ile ilgili bilgi verirler. Makine parçalarının imalatı sırasında parça şeklinin ifade eden görünüş bilgileri yetersiz kalır. Bunun yanı sıra parçanın büyüklüğünü ve ebatlarını ifade eden bilgilere de ihtiyaç duyulur. Bu amaçla parçaların yapımı için gerekli değerler belirli kurallara göre görünüşler üzerinde gösterilerek ölçülendirme işlemi yapılır.
ÖLÇÜLENDİRME KURALLARI :
1- Aynı ölçü, zorunlu olmadıkça birden fazla yerde verilmemelidir.
2- Resim için gerekli olan bütün ölçüler ve diğer bilgiler (Özel açıklamalar, toleranslar, yüzey durumları vb.) resim üzerine doğrudan doğruya yazılmalıdır.
3- Ölçüler,ölçü aletleri ile yapılacak kontrolu ve markalamayı kolaylaştıracak şekilde verilmelidir.
4- Ölçüler, parçanın en açık şekilde görüldüğü görünüş üzerine konulmalıdır.
5- Ölçüler,resim üzerindeki başka ölçülerden faydalanmaya veya hesaplama yapmaya meydan vermeyecek şekilde yazılmalıdır.
6- Ölçüler, parçanın imalatı sırasında izlenecek işlem sırasına göre verilmelidir.
7- Mümkün olduğu kadar görünmeyen kenarlara ölçü verilmelidir.
8- Ölçüler, tam boylu kenarlara ve gerçek büyüklükteki görünüşlere verilmelidir.
9- Ölçü çizgisi,ölçü rakamını kesmemelidir. kesmemelidir.
10- Doğrusal ölçülerde birim olarak mm. kullanılmalı,başka bir birim kullanılırsa ölçüden sonra birim yazılmalıdır.
11- Ölçü rakamları, görünüş çizgileri üzerine yazılmamalıdır.
12- Zorunlu olmadıkça kesik çizgiler üzerine ölçü verilmemelidir. 13- Ölçüler genellikle resmin dışına verilmelidir. 14- Görünüşlerdeki köşeleri birleştirecek şekilde ölçü çizgisi çizilmemelidir. 15- Ölçü çizgileri,parçanın büyüklüğüne göre görünüş çizgisinden 8 ~ 12 mm dışardan verilmelidir. 16-Yazılan bütün ölçü rakamları , oklar ve yazılar aynı büyüklükte olmalıdır. 17- Rakamlar,ölçü çizgisinin 1 ~ 2 mm. üstüne yazılmalıdır. 18- Taranmış yüzeylere ölçü yazılmamalıdır. Zorunlu ise ölçü rakamı yazılan kısım silinmelidir. 19- Açılara verilen yay şeklindeki ölçü çizgisinin merkezi, açının tepe noktası olmalıdır. 20- Ölçü ve bağlama çizgileri,sürekli ve ince çizilmelidir. 21- Bağlama çizgileri,ölçü çizgisinin 2 ~ 3 mm dışarısına taşırılmalıdır. 22- Kesişen çizgiler ile bağlama çizgileri,kesişme noktasının biraz dışına taşırılmalıdır. 23- Ölçü çizgileri, ölçülendirilecek parçaya dik veya gerektiğinde eğik,fakat birbirine paralel olarak çizilmelidir. 24- Görünüşlerde,birbirinin aynı olan bölümlerden yalnızca bir tanesi ölçülendirilmelidir. 25- Ölçek ne olursa olsun,resim üzerine gerçek ölçü değerleri yazılmalıdır. 26- Bir yay merkezinin gösterilmesi gerektiğinde,yarıçap ölçü çizgisi kırılır. 27- Önce küçük ölçüler,sonra büyük ölçüler verilerek ölçü çizgilerinin birbirini kesmesi önlenmelidir. 28- Resimde kullanılan harf ve rakamlar resmin tabanından veya sağından bakılarak,soldan sağa ve aşağıdan yukarıya doğru okunacak şekilde olmalıdır. 29- İmalat sırasında kendiliğinden oluşan yüzeylere ölçü verilmemelidir. 30- Merkezi belli olmayan yay ölçüleri yazılırken yarıçap ölçüsü,önüne R harfi konularak belirtilmelidir.
D-ÖLÇÜLERİN YAZILMASI: 1- ÖLÇÜ ÇİZGİSİ , ÖLÇÜ BAĞLAMA ÇİZGİSİ :Ölçülendirme sırasında kurallara uygun olarak çizilen rakam, ölçü bağlama çizgisi,ölçü çizgisi ve oklar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Burada görülen ölçü çizgileri ve ölçü bağlama çizgileri, sürekli ince çizgi ile çizilir. Bu nedenle ince çizgilerin çiziminde H veya 2H kalem kullanılır. 2-OKLAR VE BÜYÜKLÜKLERİ : Oklar , ölçü çizgilerinin bağlama çizgileri ile birleştiği yere konulan ve bir ölçünün nereden nereye kadar verildiğini belirten özel işaretlerdir. Ölçülendirmede kullanılan okların ebatları, çizilen resmin büyüklüğüne göre değişir. Ayrıca resimlerin özelliğine göre değişik oklar kullanılır. Aşağıdaki şekilde değişik ok çeşitleri görülmektedir. SİVRİ OK EĞİK ÇİZGİ OK NOKTA OK
KESİT GÖRÜNÜŞLER KESİTLERİN TANIMLANMASI: Cisimlerin ve parçaların iç kısımlarında kalan detaylarının görünür duruma getirilerek, daha iyi açıklanması ve ölçülendirilebilmesi için kesildiği farz edilerek, kesilen yüzeyin görünüşünün çizilmesine Kesit Görünüş denir. Cisimler hayali bir düzlem ile kesilmiş olarak kabul edilir ve bu düzlem, görünüşler üzerinde çizgi görüntüsü ile belirlenir. Bu çizgiye de Kesit Düzlemi Çizgisi denir. Aşağıda Kesit Düzlemi Çizgisi şekli görülmektedir.
